قبل از اختراع ساعت زمان چگونه تشخیص داده میشد؟

ابتدایی ترین وسایل برای تشخیص زمان اگر به دوران قبل از اختراع ساعت بروید، می توانید به وسیله خورشید یا آب؛ زمان مورد نظرتان را مشخص کنید. شاید ساعت دیواری برای تعیین زمان نبود ولی دیوار های زیادی برای تعیین آن وجود داشت. مثلاً به معشوق خود بگویید: (زمانی که سایه فلان ستون یا دیوار کوتاه شد، همدیگر را ملاقات خواهیم کرد) یا اگر می خواهید که یک قرار رمزی داشته باشید، خیلی کوتاه بگویید: (ستون پنجم_ کوتاه‌ترین سایه)

حرکت خورشید و تشخیص زمان: در زمان های قدیم و خیلی قبل تر از اختراع ساعت، احساس می‌ شد که این خورشید و ماه هستند که در حال حرکت اند. ولی به مرور و با تحقیقات بسیار دریافتیم این سیاره ماست که در حال حرکت است. حرکت و تغییر اندازه سایه نشان دهنده پدیده مهمی بود که سالیان زیادی طول کشید تا مردم بفهمند؛ زمین در چرخش به دور خود و به دور خورشید است. پس باید گفت ساعت آفتابی از اولین ابزارهای انسان برای تشخیص زمان است و اگر در تاریخ کند و کاو کنیم می فهمیم که این قدمت به ۵۰۰۰ سال قبل و به اقوام کلدانی و سومری که در بین النهرین زندگی می کردند می رسد.

مزیت ساعت های آبی بر دیگر ساعت ها : به نظر شما چه عواملی باعث برتری ساعت های آبی بر دیگر ساعت ها می تواند باشد؟ با کمی دقت و تفکر می توان فهمید که احتمال خطای محاسباتی در این گونه ساعت ها وجود ندارد. راحت در طول شبانه و روز از آن استفاده می شود و کشاورز به راحتی در شبانه روز محاسبه کرده و از میزان آبدهی به مزارع و زمین های خود بهره می برد. چون عدالت و تقسیم بندی سهم آب از اهمیت بالایی برخوردار بوده، به این ساعت‌ها در ایران توجه خاصی شده است. روستاها بر اساس نوبت از آب و مقدار آن برای زمین های کشاورزی خود بهره جسته و مردی که از بین کشاورزان هر بار برای زمان دهی انتخاب می شد، نظارت دقیقی بر آن داشته است. شاید بتوان گفت قدمت استفاده از ساعت آبی به قبل از دوره اسکندر مقدونی در ایران بر می‌گردد و اختراع اینگونه ساعت‌ها به سده های قبل در ایران نسبت داده شده که دقیق ترین و راحت ترین ساعت های آبی همان پنگان یا فنجان است.

از فنجان یا پنگان چه استفاده ای میشده است؟ شاید هم در ۲۴۰۰ سال قبل به شغلی مثل کشاورزی مشغول شدید. چون که قبل از اختراع ساعت است، در آن صورت می توانید از ساعت آبی استفاده کنید. البته در هر مکان، شکل و نام های متفاوتی دارد ولی ایرانی های قدیم به آن پنگان یا فنجان میگویند. پنگان یک کاسه ی نشانه گذاری شده است که سوراخی در وسطش وجود دارد و آن را روی یک دیگ پر آب قرار می‌دهند که برای تقسیم عادلانه آب بین کشاورزان در بیشتر مناطق ایران کاربرد گسترده ای داشته است. به کسانی که به پنگان یا علم البنکامات می‌پرداختند، فنجامییَن می گفتند. علم البنکامات، علمی است که با شناختن و به کار بردن ابزارش زمان قابل اندازه گیری خواهد بود و هدف از دسترسی به این امر، تعیین اوقات نماز و نیایش شبانه و..... بوده است.