خرابات در ادبیات پارسی

این پست درباره معنای خرابات در ادبیات فارسی است.

خرابات در ادبیات پارسی نقشی دیرینه دارد. گویند که حکیم سنایی غزنوی نخستین بار لفظ خرابات را در آثار خویش به کار برده لیک ناصرخسرو و امام محمد غزالی نیز پیش از حکیم سنایی این لفظ را مورد استفاده قرار داده اند و مولانا این واژه را به اصطلاحی عرفانی تبدیل نمود.

نظرات از لحاظ ریشه شناسی متفاوت است؛ گروهی مانند مولانا و عبدللقادر بیدل دهلوی شاعر بزرگ هندوستان این واژه را متشکل از دو واژه متخاصم خراب و آباد دانسته اند لذا در آثار بیدل این واژه به شکل خرآباد هم نوشته شده است. (عکس: بیدل دهلوی)

گروهی مانند بهار و همایی نیز بر این باورند که خرابات متشکل از دو واژه خور(به معنای خورشید) و پسوند آباد است مانند نام بسیاری از شهر های ایران و افغانستان و تاجیکستان که پسوند آباد میگیرد.

در کل در اشعار افرادی مانند حافظ و مولانا لفظ خرابات به زمانی اطلاق می گردد که سالک حقیقت، به وادی فقر و فنا-آخرین وادی تصوف در ادبیات عرفانی-رسیده باشد که وادیِ خراب شدن صفات انسانی و رسیدن به توحید و حقیقت است.

همچنین لازم به ذکر است که در ادبیات لفظی به نام خرابات مغان نیز وجود دارد که معنی دیگری دارد. به معنای میکده زرتشتیان است. مغ به معنای زرتشتی و پیر و مرشد راه حقیقت است و جمع آن مغان میشود. خرابات مغان میکده زرتشتیان است که درآن شراب مخصوصی عمل می آوردند... کین یک دو سه روز عمر باقیست... از دست مده می مغان را... +عطار نیشابوری