سوگیری بازماندگی چیست ؟

طبیعی است که انسان ها اشتباه کنند یا به عبارت دیگر انسان جایزالخطا است. یکی از مهلک‌ترین و شایعترین اشتباهاتی که انسان ها دچار آن می شوند سوگیری بازماندگی یا سوگیری بقا (survivorship bias) است. تقریباً هر انسانی خواستار این است که در زندگی خود موفق شود؛ این خواسته باعث می‌شود که از انسان های موفق الگو بگیرد و سعی کند از رفتار ها و روش های آنها تقلید کند . این علاقه از چشم رسانه ها پنهان نمانده و ما هرروزه با مطالب زیادی مانند «۴ راز موفقیت ایلان ماسک» ، «۸ عادت میلیونر ها» یا «۳ روش تمرین بسکتبال لبران جیمز» مواجه شویم. اما تمامی این مطالب حتی اگر واقعی باشند بازهم به ما کمک نمی کنند! و فقط ما را در دام سوگیری بازماندگی می اندازند . اگر تمایل دارید با سوگیری بازماندگی و دلیلی که این سوگیری «راز های موفقیت» را بی اعتبار می سازد آشنا شوید در ادامه مطلب با من و این سگ سامورایی همراه شوید.

سوگیری بازماندگی یعنی چه ؟ سوگیری بازماندگی یک خطای شناختی است که ما در آن به جای اینکه به تمام نتایج یک اتفاق/تصمیم/... توجه کنیم فقط به مواردی خاص و استثنایی توجه می کنیم و به اغلب موارد دیگر بی توجهی می‌کنیم. برای مثال یک دبیرستان را در نظر بگیرید که ۵ نفر از ۲۰۰ دانش‌آموزانش توانسته‌اند در رشته های بسیار خوبی در دانشگاه های ممتازی قبول شوند . حال اگر براساس این جمله نتیجه گیری کنیم که این دبیرستان دارای کیفیت آموزشی بالایی است دچار سوگیری بازماندگی شده‌ایم. چون تمام توجه خود را معطوف آن ۵ دانش‌آموز موفق کرده‌ایم و ۱۹۵ دانش‌آموز دیگر را نادیده گرفته‌ایم . شاید از آن ۱۹۵ دانش‌آموز دیگر ، ده ها نفر هیچ رشته‌ای قبول نشده باشند و یا در دانشگاه های سطح پایین در رشته های بدی مشغول به تحصیل باشند و برخلاف پیش‌بینی ما آن دبیرستان کیفیت آموزشی بسیاری ضعیفی داشته باشد و دلیل موفقیت آن ۵ فرد موفق چیز دیگری باشد.

این خطای شناختی در دوران جنگ جهانی دوم شناخته شد. در آن دوران نیروی هوایی ارتش بریتانیا نقشی حیاتی را در جنگ علیه آلمان نازی ایفا می‌کرد. اما نیروی هوایی ارتش ایالات متحده آمریکا با یک مشکل بسیار مهم دست و پنجه نرم می کرد: تلفات بسیار سنگین. حتی در دوره‌ای هر هواپیمایی که ماموریت اعزام می‌شد کمتر از ۵۰٪ شانس داشت که برگردد ! به همین دلیل متخصصین و مهندسان آمریکایی دست به کار شدند و به دنبال راه های تقویت زره هواپیما گشتند. به دلیل افزایش وزن و هزینه ، آنها نمی توانستند که زره تمامی بخش ها را بهبود به بخشند ، پس با بررسی هواپیما های بازمانده به این نتیجه رسیده‌اند که بال ها و کابین خلبان بیش از موتور و مخزن سوخت مورد اصابت گلوله قرار گرفته‌اند پس باید تقویت شوند. تصمیمی که بسیار اشتباه بود . از آنجایی که آنها به هواپیما های ساقط شده دسترسی و دیدگاهی درمورد شرایط جنگ نداشتند ، نتوانستند متوجه این موضوع بشوند که باید مخزن سوخت و موتور را تقویت می کردند (این بخش ها به این دلیل در هواپیماهای بازمانده سالم باقی مانده بودند چون اگر مورد اصابت گلوله قرار می گرفتند هواپیماها سقوط می‌کردند)! بعدها متخصصی به نام آبراهام والد (Abraham Wald) متوجه این مشکل شد و در ادامه این نقص هواپیماهای جنگی برطرف شد.

حالا که با این خطای شناختی اندکی آشنا شده‌ایم بیاید به حضور آن در زندگی روزمره و اثراتش بپردازیم و ببینیم که ادعای من مبنی بر بی اعتبار و دروغ بودن اغلب «راز های موفقیت» درست بوده یا خیر . حتماً همگی ما افرادی را می‌شناسیم که وقت زیادی را صرف مطالعه زندگینامه افراد موفق می کنند(حتی شاید شما خودتان از آنها باشید).این افراد اگر دست به تقلید مو به مو از کار های افراد موفق بزنند و کاملاً تمام جزییات را اجرا کنند باز هم به احتمال زیاد نمی توانند این موفقیت را تکرار کنند . چون جدا از شرایطی که شخص از فرد موفق کپی می کند هزاران هزار متغیر و عامل دیگر در موفقیت شخص تأثیر می‌گذارند (متغیر هایی مانند زمان ، مکان و حتی شانس) و همگی این موارد دست به دست هم می دهند تا مانع موفقیت شخص شوند. هزاران نفر از برنامه تمرین لیونل مسی استفاده می کنند اما هیچکدام توپ طلا نبرده‌اند. صدها شخص از ترفند ها و رفتار های ریچارد برانسون و ایلان ماسک تقلید می‌کنند اما هیچکدام ثروتمند نمی شوند. ده ها شرکت از سیاست های اوبر ، آمازون و گوگل پیروی می کنند اما هیچ‌یک غول بعدی دنیای تجارت نمی‌شوند. این نتایج برای تقلید های دقیق بوده‌اند ، چه برسد به مقاله های زرد دو صفحه‌ای! اما یادتان است که گفتم سوگیری بازماندگی خطرناک است ؟ در ادامه چرایی آنرا توضیح می‌دهم.

سوگیری بازماندگی می تواند خطرناک باشد چون می تواند باعث شود ما نتیجه گیری اشتباهی بکنیم در نتیجه تصمیم نادرستی بگیریم سپس کار نامناسبی را انجام دهیم و در نهایت نتیجه نامطلوبی کسب کنیم . یکی از معروفترین مثال ها برای این حالت ترک تحصیل است! به احتمال زیاد شما هم می‌دانید که بعضی از میلیاردر ها و افراد موفق معروف ترک تحصیل کرده‌اند (اگر با آنها آشنا نیستید ، بنده در این مورد تستی با عنوان «میلیاردر های ترک تحصیل کرده» ساخته‌ام) . حال تصور کنید شخصی با دیدن این افراد موفق تصمیم به ترک تحصیل بگیرد . شانس این فرد برای موفقیت بسیار کم است ،خیلی کمتر از یک فارغ‌التحصیل دانشگاه( برای درک بهتر به تصویر بالا نگاه کنید . این تصویر به مقایسه‌ی میانگین درآمد سالانه یک فارغ‌التحصیل دانشگاهی و یک فارغ‌التحصیل دبیرستان می‌پردازد . رنگ قرمز دارای مدرک دانشگاهی است و رنگ زرد تنها تا پایان دبیرستان درس خوانده است).این فرد از میلیون ها آدم که مدرک دانشگاهی ندارند تنها چند ده استثنا را دیده است. اینچنین اشتباهات حتی برای کارآفرینان و مدیران کسب و کار ها نیز اتفاق می افتند . برای مثال کسب و کاری را تصور کنید که با گوش دادن به حرف عده‌ای کم شمار و بی اهمیت از مشتریانش ، با صرف هزینه‌ ، وقت و انرژی زیادی قابلیتی به خدماتش اضافه می‌کند ؛ اما این قابلیت با استقبال کمی روبه‌رو می شود و آن کسب و کار ضرری هنگفت متحمل می شود . چرا ؟ چون این کسب و کار احساس کرد که نظر این اقلیت ناراضی نظر تمام مشتریانش است و این اشتباه را مرتکب شد. این خطای شناختی تهدیدی است که کارآفرینان و مدیران هم باید مواظب باشند با آن درگیر نشوند.

اندکی قبل‌تر گفتم که با مطالعه بیوگرافی و نکاتی درمورد افراد و شرکت های موفق احتمالاً شما را دچار سوگیری بازماندگی می‌کند. اما آیا این به این معنا است که مطالعه آنها کاملاً بی فایده است ؟ خیر ! شما با مطالعه این سبک نوشته ، با تجربیات افراد موفق آشنا می‌شود ، تجربیاتی که شاید به شما کمک بسیاری کنند. حتی اجرای بعضی از نکاتی که با کسب دانش درمورد این موضوعات یاد می‌گیرید برای موفقیت الزامی هستند ( چیزهایی مانند تلاش زیاد ، ریسک پذیری و ...) ! نکته مهم این است که اجرای بعضی از این دستورالعمل ها برای موفقیت الزامی هستند ، اما تضمین کننده‌ی موفقیت نیستند . شما باید این موارد کلی را با خلاقیت و توانایی های خود ادغام کنید ، صبور و البته کمی خوش شانس باشید تا موفق شوید. در نهایت به شما می گویم هرگز فراموش نکنید برای موفقیت های بزرگ باید فراتر از یک تقلیدکار بزرگ باشید.