توهم زمانی در بحران: وقتی یک دقیقه، ساعت ها می‌گذرد!

شاید برای شما هم پیش اومده باشه که توی یک موقعیت استرس زا و بحرانی، احساس کردید زمان زیادی به اون لحظات اختصاص دادید، اما تمام اتفاقاتی که توی اون برهه اتفاق افتاده سرجمع کمتر از چند دقیقه نبوده! احساساتی از این دست می‌تونن باعث بشن این سوال توی ذهن هر کسی جوونه بزنه که: آیا ذهن من قادر به کند کردن یا متوقف کردن زمان هست؟!

اگه آدمی باشید که به اصطلاح "فیلم‌باز" هست، حتما تو فیلم ها دیدید که صحنه های هیجانی یا استرس‌زا رو آهسته می‌کنن، اما می‌دونستید که همچین چیزی می‌تونه توی واقعیت هم اتفاق بیافته؟! شاید حتی برای خود شما هم پیش اومده باشه که توی یک شرایط بحرانی قرار داشتید و حس کردید زمان کند، یا متوقف شده، شاید لحظاتی بوده که به نظرتون طولانی تر از چیزی که باید اومده. اما چرا؟! چرا توی بعضی شرایط خاص زمان به نظرمون کندتر یا حتی متوقف میاد؟! این فقط یک توهم هست یا ذهن ما واقعا می‌تونه زمان رو کندتر/متوقف کنه؟! این ها سوالاتی هستن که قصد دارم تلاشم برای جواب دادن بهشون رو در ادامه بکنم.

یکی از دلایلی که می‌تونه موجب بشه ما حس کنیم زمان سریعتر می‌گذره، افزایش سرعت پردازش اطلاعات هستش. مغز ما توی شرایط بحرانی و اضطراب‌آمیز در حالت آماده باش قرار میگیره، یعنی بعضی از بخش های مغز، به ویژه آمیگدال و قشر بالای پیشانی، با ترشح هورمون هایی مثل نورآدرنالین فعالیتی فراتر از حالت عادی پیدا می‌کنن که باعث میشه مغز ما توی یک مدت کوتاه اطلاعات زیادی پردازش کنه که نتیجه‌اش میشه این حس که اون زمان خیلی طولانی بوده، در صورتی که ممکنه به طور فیزیکی در حد چند دقیقه یا حتی چند ثانیه بوده باشه.

این به اصطلاح "توهم زمانی در بحران" اکثرا توی شرایط نزدیک به مرگ یا اوقاتی که فرد بسیار وحشت‌زده هست اتفاق میافته. چرا؟! چون وقتی در معرض خطر قرار میگیریم به طور غریزی قسمت‌های هیپوکامپ و حافظه اپیزودیک به صورت همزمان در مغز ما فعال میشن که باعث میشه راحت بتونیم به وضوح خاطرات قدیمیمون رو به یاد بیاریم و حس کنیم به اندازه‌ی کافی زمان برای فکر کردن و گرفتن چند تا تصمیم ناگهانی پشت سر هم داریم. از اونجایی که یکی از معیار هایی که ما باهاش بدون دیدن ساعت می‌تونیم زمان رو تخمین بزنیم، اتفاقاتی هست که توی اون مدت میافته؛ امکان داره عملی کردن چند تا تصمیم توی یک مدت کوتاه باعث بشه ما حس کنیم زمان بیشتری گذشته.

و اما طبق آمار افرادی که تحت تاثیر بی‌خوابی یا داروهای محرک قوی هستند هم بیشتر این توهم زمانی رو تجربه می‌کنن. گویا بعضی از مواد یا داروهای محرک قوی می‌تونن باعث بشن توی ارتباط بین تالاموس و قشر تمپورال میانی در مغز ما اختلال به وجود بیاد، مصرف این دارو ها وقتی استرس داریم باعث میشه اثر توهم زمانی بیشتر بشه. همچنین اگه مدت زیادی از آخرین باری که خوابیدیم گذشته باشه هم این حس بیشتر امکان داره بهمون دست بده که همه‌ی اینا نشون میدن سلامتی نقش مهمی توی این توهم زمان در شرایط بحرانی داره.

همون‌طور که توی اسلایدهای قبل هم گفتم شرایط بحرانی باعث افزایش سرعت پردازش اطلاعات میشن. وقتی اپیزودیک فعالیتش رو تسریع می‌بخشه یعنی داره اطلاعات رو با جزئیات بیشتری توی اون مدت زمان کوتاه پردازش می‌کنه. این باعث میشه بعد ها وقتی که ما از اون خاطره یاد می‌کنیم اون جزئیات یادمون بیاد و از اونجایی که در حالت عادی وقت خیلی بیشتری برای حفظ کردن اون جزئیات لازم بوده پس این هم می‌تونه به ما تلقین کنه اون زمان طولانی تر از چیزی بوده که ساعت بهمون میگه!