نظریه آشوب ؛ نظم پنهانی جهان

نظریه اشوب ، نظریه ای که نشون میده حتی اتفاقی ترین پدیده ها هم نظمی دارند .

نظریه آشوب درباره چیزهایی صحبت می‌کنه که در نگاه اول بی‌نظم و تصادفی به نظر میان، ولی وقتی دقیق‌تر نگاه کنیم، می‌بینیم یه نظم پنهان پشتشونه. این نظریه می‌گه که بعضی سیستم‌ها (مثل آب‌وهوا، بازار بورس، یا حتی رفتار آدم‌ها) اون‌قدر پیچیده‌ان که نمی‌شه دقیق پیش‌بینی‌شون کرد، چون به شدت به شرایط اولیه وابسته‌ان.

یکی از معروف‌ترین مثال‌های این نظریه، "اثر پروانه‌ای" هست. می‌گه که مثلاً بال زدن یه پروانه در چین می‌تونه باعث یه طوفان در آمریکا بشه. البته این فقط یه مثال استعاریه، ولی منظورش اینه که یه تغییر خیلی کوچیک در شروع یه اتفاق، می‌تونه نتیجه‌ای کاملاً متفاوت و بزرگ ایجاد کنه. مثلاً فرض کن یه دوستت یه پیام اشتباهی می‌فرسته، تو ناراحت می‌شی، روزت خراب می‌شه، با یکی بحثت می‌شه، و در نهایت یه تصمیم مهم رو جور دیگه‌ای می‌گیری. همه‌چی از یه پیام کوچیک شروع شد، ولی آخرش یه اتفاق بزرگ افتاد.

- وابستگی شدید به شروع کار: حتی یه تغییر کوچیک در نقطه شروع، می‌تونه مسیر کل سیستم رو عوض کنه. - رفتار پیچیده ولی قانون‌مند: سیستم‌ها از یه قانون خاص پیروی می‌کنن، ولی نتیجه‌شون خیلی پیچیده‌ست. - ظاهر بی‌نظم، باطن منظم: ممکنه همه‌چی تصادفی به نظر بیاد، ولی یه الگوی پنهان وجود داره. - پیش‌بینی‌ناپذیری بلندمدت: شاید بشه برای مدت کوتاه پیش‌بینی کرد، ولی در بلندمدت دیگه نمی‌شه دقیق گفت چی می‌شه.

1. آب‌وهوا هواشناسی یکی از جاهایی‌یه که نظریه آشوب خیلی کاربرد داره. چون جو زمین یه سیستم پیچیده‌ست، پیش‌بینی دقیق آب‌وهوا برای چند روز آینده ممکنه، ولی برای چند هفته یا ماه آینده خیلی سخت می‌شه. 2. بازار بورس قیمت‌ها توی بازار ممکنه ناگهان بالا یا پایین برن. یه خبر کوچیک، یه شایعه، یا حتی یه توییت می‌تونه باعث تغییرات بزرگ بشه. این همون رفتار آشوب‌ناکه. 3. بدن انسان ضربان قلب، فعالیت مغز، یا حتی رفتارهای روانی آدم‌ها گاهی الگوهایی دارن که با نظریه آشوب قابل بررسی‌ان. مثلاً یه استرس کوچیک ممکنه باعث یه واکنش بزرگ بشه. 4. زندگی روزمره تصور کن صبح دیر از خواب بیدار می‌شی، اتوبوس رو از دست می‌دی، دیر به محل کار می‌رسی، رئیس‌ت ناراحت می‌شه، و در نهایت یه فرصت مهم رو از دست می‌دی. همه‌چی از یه لحظه خواب بیشتر شروع شد.