سندروم فوگ؟

تصور کن یک روز صبح بیدار می‌شوی و هیچ تصوری از اینکه کی هستی یا کجا هستی نداری. گذشته‌ات، خاطراتی که زندگی‌ات را شکل داده بودند، به‌کلی از ذهنت محو شده‌اند. تو به شکلی عمیق و ناگهانی گم شده‌ای؛ نه فقط در مکان، بلکه در وجود خودت. هر آنچه تو را «تو» کرده بود، انگار رفته و جایش خلأیی بزرگ و سرد نشسته است. این حالت، چیزی فراتر از فراموشی معمولی است؛ یک گسستگی روانی عمیق که هویت و خاطراتت را می‌بلعد و تو را در مسیری بی‌پایان از سردرگمی و بی‌خبری رها می‌کند.

سندروم فوگ، که در روانشناسی به عنوان یک اختلال گسستگی شناخته می‌شود، وضعیتی نادر و پیچیده است که در آن فرد ناگهان دچار فراموشی گسترده و شدید درباره گذشته خود می‌شود. اما این فراموشی فقط محدود به خاطرات معمولی نیست؛ بلکه شامل فراموشی هویت شخصی، خانواده، دوستان و حتی محل زندگی می‌شود. عجیب‌تر این که، در این حالت فرد ممکن است بدون هیچ آگاهی از گذشته‌اش، ناگهان به مکان‌های دوردست و ناآشنا سفر کند و زندگی تازه‌ای را آغاز کند، بدون اینکه بداند واقعاً کیست یا از کجا آمده است. این فرار ذهنی، گویی تلاشی ناخودآگاه برای فرار از بار روانی سنگین و خاطرات دردناک است که ذهن نمی‌تواند تحمل کند، پس به نوعی خود را پاکسازی می‌کند تا بتواند ادامه دهد.

این گسستگی روانی، نوعی مکانیزم دفاعی پیچیده و خودکار ذهن است که در مواجهه با استرس‌های شدید، ضربه‌های روحی و تروماهای ناگهانی فعال می‌شود. ذهن، برای حفظ تعادل روانی خود، خاطرات دردناک یا ترسناک را از دسترس آگاهانه دور می‌کند و فرد را به نوعی جدایی موقت از هویت قبلی‌اش می‌رساند. در این دوره، فرد نه تنها خاطرات گذشته را از یاد می‌برد، بلکه رفتارها، عادات و حتی نوع واکنش‌هایش نیز ممکن است تغییر کنند؛ چرا که هویت جدیدی در حال شکل‌گیری است که قرار است زندگی او را در شرایطی متفاوت ادامه دهد، بی‌خبر از گذشته و دردهایش.

در طول دوره‌ی سندروم فوگ، فرد ممکن است هویتی کاملاً جدید برای خود بسازد، که هیچ ربطی به گذشته‌اش ندارد. او ممکن است نامی جدید انتخاب کند، شغل یا محل زندگی متفاوتی داشته باشد و با افراد جدیدی ارتباط برقرار کند، بدون اینکه کوچک‌ترین خاطره‌ای از زندگی قبلی‌اش داشته باشد. این شروع دوباره، گاهی به‌طرز عجیبی آرام‌بخش و آزادکننده است؛ اما در عین حال، مثل یک خلع هویت عمیق و گمشدگی در زمان و مکان است که می‌تواند باعث آشفتگی شدید روانی و اجتماعی شود. وقتی دوره فوگ به پایان می‌رسد، معمولاً خاطرات اصلی بازمی‌گردند، اما در برخی موارد، بخشی از خاطرات یا حتی تمام آن‌ها ممکن است برای همیشه از دست برود.

یکی از ویژگی‌های مهم سندروم فوگ این است که در بیشتر موارد، فرد پس از بازگشت به وضعیت عادی‌اش، به خاطر نمی‌آورد که در طول دوره‌ی گمگشتگی چه کرده است. این فراموشی کامل یا ناقص نسبت به اتفاقات آن زمان، باعث سردرگمی و اضطراب شدید می‌شود؛ چون فرد احساس می‌کند بخش بزرگی از زندگی‌اش ناگهان ناپدید شده، اما هیچ توضیحی برای آن ندارد. همچنین این اختلال می‌تواند بار سنگینی بر روابط اجتماعی و خانوادگی فرد وارد کند، چون تغییرات ناگهانی هویت و رفتارش باعث سلب اعتماد و احساس طردشدگی می‌شود.

دلایل دقیق ایجاد سندروم فوگ هنوز کاملاً شناخته شده نیست، اما تحقیقات روانشناسی نشان می‌دهد که این اختلال معمولاً ناشی از ترکیبی پیچیده از عوامل روانی و محیطی است. شایع‌ترین محرک‌ها، فشارهای شدید روانی، استرس‌های ناگهانی و تروماهای روحی عمیق مانند مرگ عزیزان، جنگ، یا حوادث ناگوار است. این شرایط باعث می‌شود ذهن، برای محافظت از خود، خاطرات و هویت آسیب‌دیده را به صورت موقت از دسترس آگاهانه خارج کند. علاوه بر این، برخی مطالعات نشان داده‌اند که اختلالات عصبی، آسیب‌های مغزی یا مصرف برخی داروها نیز می‌توانند در بروز این سندروم نقش داشته باشند. بنابراین سندروم فوگ نتیجه‌ی واکنشی پیچیده به آسیب‌های روانی و فیزیولوژیکی است که هنوز نیازمند تحقیقات بیشتر است.