تشت رصد خانه ای! خواجه نظام الملک.

شاید یکی از افرادی که در دوران وحشی گری مغول سعی در ایجاد شعور در شخصیت و رفتار آن ها داشت خواجه نظام الملک توسی بود! حالا می خواهیم بدانیم که این دانشمند چگونه این کار کرده است!

کتاب را ورق می زند،بوی خاک می دهد! متنی را می خواند،هلاکو!هلاکو که بود؟ او نوه ی چنگیز است؟ حتما خرابی های زیادی به بار آورده! نامی آشنا به گوش می رسد! خواجه نصیر الدین توسی،یکی از نوادگانش،خواجه نظام الملک توسی!او با یک تشت رصد خانه ساخت!

ورقی دیگر،دردوران وحشی گری مغول ها،زمانی که آن ها کتاب ها را آتش می زدند و در آب می انداختند،زمانی که کتابخانه جندی شاپور به آتشفشان کشیده شد! نوری یافت شد! او همیشه می گفت:جامعه برای حفظ خود به سه چیز نیازمند است:شمشیر،قلم و دینار،دینار و شمشیر در دست دشمن است اما قلم از همه کارساز تر است! او وزیر هلاکو نوه ی چنگیز بود. آری خواجه نظام الملک!

روزی،خواجه نزد هلاکو رفت و گفت:ای خواجه من شبانگاه تشتی را از روی بام بر زمین می اندازم.هلاکو که معنی کار خواجه را نمی دانست قبول کرد.شبانگاه دو تن مأمور شدند و تشت را به پایین انداختند،صدا آن قدر خوفناک و عجیب بود که تمام مردم هراسان از خانه های خود بیرون آمدند و فکر می کردند حادثه ای ناگوار پیش آمده!

خواجه از هلاکو پرسید:ای خان بزرگ تو چرا نمیترسی؟هلاکو پاسخ داد:چون از پیش می دانستم! خواجه گفت:اگر بتوانیم تمام اتفاقات بد را زودتر پیش بینی کنیم می توانیم برای آن چاره ای بیندیشیم و پیشنهاد ساخت رصد خانه ای در ری را داد،خواجه توانست نظر هلاکو را جلب کند و تمام بودجه و تجهیزات لازم را برای ساخت رصد خانه بدست آورد!