«برادر بزرگ شما را می پاید»

اگر کتاب «۱۹۸۴»، اثر جاودان «جرج اورول» را خوانده باشید، می‌دانید که شخصیت منفی داستان، کم و بیش فردی است که به نام «برادر بزرگ» از او یاد میشود. تصویر او همه جای شهر هست. روی پوستر ها، در صفحات نمایشگر، روی سکّه ها، در روزنامه، در کُتُب درسی و ... عکسش جوری نقاشی شده که از هر طرفی آن را ببینی، به نظر میرسد که باز دارد نگاهت میکند و زیر تصویرش هم این عبارت نقش بسته :«برادر بزرگ شما را می‌پاید». اما...

... اما نکتهٔ جالب توجه اینجاست که در طول داستان، برادر بزرگ هرگز به طور مستقیم و آشکار حضور ندارد. تصویرش همه جا هست، همه از او سخن می‌گویند، اما خودش هرگز دیده نمیشود، چه توسط مخاطب، و چه توسط شخصیت های داستان. با این حال همه از او میترسند، و جرئت ندارند کاری خلاف مقررات انجام دهند، حتی وقتی که تنها هستند، اما چرا؟...

... از جایی به بعد، دیگر نیازی نیست که یک ناظر خارجی وجود داشته باشد تا از تخلفات جلوگیری کند و متخلفان را سرکوب کند. تلقین های مکرر و پی در پی، باعث شده که سرکوب درونی شود و مردم خودشان خودشان را سرکوب کنند. به طوری که حتی اگر برادر بزرگ حضور نداشته باشد، حضورش را حس کنند و جرئت این که کاری خلاف قوائد مطلوب او را انجام دهند، نداشته باشند...

... حقیقت ناراحت کننده اینجاست که وضعیت امروز ما در جامعه، شبیه به شهروندان نگون بخت رمان «۱۹۸۴» است. منتها با این تفاوت که برادر بزرگِ ما، یک مستبد واحد نیست، بلکه خودِ جامعه است. ساختار جامعه به گونه ای است که ما میترسیم کاری را که درست است انجام دهیم. به عنوان مثال، اگر اکثر افراد بخواهند کاری غلط، غیر اخلاقی و نامطلوب را انجام دهند، ما از بیم طرد شدن و مورد غضب جامعه قرار گرفتن، با آنها موافقت میکنیم. چرا جرئت اینکه در برابر زشتی های جا افتاده در جامعه بایستیم را نداریم؟ چرا جرئت نداریم از ارزش های والا دفاع کنیم؟ چرا جرئت عصیان بر علیه برادر بزرگی که در وهله اول درون خود ماست را نداریم؟...

... جامعه ما را مجبور میکند طوری رفتار کنیم که خودش میخواهد. منظورم از جامعه، یک جامعه‌ی مشخص نیست، بلکه منظورم تمامی جوامع است، منظورم ساختار جامعه است، ساختاری که نامش سرمایه داری است و فقط هم یک هدف دارد: کسب سود بیشتر. سرمایه داری ما را مجبور میکند در راه منفعت خودش قدم برداریم. سیستم سرمایه داری برای رسیدن به هدف خودش، از انجام هیچ کاری شرم ندارد و از هر چیزی برای به دست آوردن سود بیشتر، سواستفاده میکند. از عشق سواستفاده میکند، از اخلاق سواستفاده میکند، از احساسات خالصانه و پاکِ دینی سواستفاده میکند، و از قدرت جسمی و روحی افراد نیز سواستفاده میکند. و مشکل اینجاست که همهٔ اینها را طوری جلوه میدهد که به نظر ما درست و بدیهی میرسند. بنابراین ما خودمان، بدون آن که کسی از بیرون ما را مجبور کند، به سلطه و ظلم سرمایه داری تن میدهیم و بردهٔ آن میشویم...

... اما ما میتوانیم که به سرمایه داری، به برادر بزرگ، نه بگوییم و از زیر یوغی که بر گردن ما نهاده رهایی پیدا کنیم. آن وقت است که جامعه ای خواهیم داشت زیبا و عادلانه. جامعه ای که در آن خبری از خودخواهی، منفعت طلبی شخصی، بی عدالتی، ظلم، دشمنی، بی اخلاقی و ... اثری نیست و همه ما در آنجا، در کنار هم، در صلح و دوستی و خیرخواهی زندگی میکنیم؛ اما نکته اینجاست: باید از خودمان شروع کنیم.