سرود آزادی در پژواک سکوت

در شب تاریک نهمین سطر از حکایت بتهوون، جایی که نت‌ها تنها از طریق لرزش استخوان‌ها به روح او می‌رسیدند، زمزمه‌ای برخاست که جهان را به سوی سرود خوشبختی و برادری فراخواند: «سرود شادی» (Ode to Joy).

سمفونی نهم بتهوون یکی از باشکوه‌ترین آثار تاریخ موسیقی است و به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه او با وجود ناشنوایی، چیزی فراتر از صدا آفرید؛ احساس ناب انسانیت.

🎶 پس‌زمینه بتهوون سمفونی نهم را در حدود سال‌های ۱۸۲۲ تا ۱۸۲۴ نوشت؛ یعنی زمانی که دیگر کاملاً ناشنوا بود. او حتی هنگام اجرای نخست سمفونی در وین (۱۸۲۴) روی صحنه حاضر شد اما نمی‌توانست صدای ارکستر یا تشویق مردم را بشنود؛ یکی از نوازندگان باید او را به سمت تماشاگران برگرداند تا ببیند مردم ایستاده برایش دست می‌زنند.

🧭 ساختار و اهمیت سمفونی نهم چهار موومان (بخش) دارد، اما بخش چهارم آن (که شامل سرود معروف «اُد به شادی» است) نقطهٔ اوج کار است. در این بخش، بتهوون برای نخستین‌بار در تاریخ، صدای انسان را هم‌پای سازها به سمفونی افزود. با این کار، او مرز میان موسیقی سازی و موسیقی آوازی را شکست؛ انگار می‌خواست نشان دهد که حتی در سکوت، روح انسان می‌تواند «بخواند».

💡 ناشنوایی و عمق موسیقی در سمفونی نهم، موسیقی از قالب «زیبایی شنیداری» فراتر می‌رود. آنچه می‌شنویم (یا بهتر بگوییم احساس می‌کنیم)، چیزی است میان شور، ایمان، و رهایی. بتهوون در سکوت مطلق ذهنش، ملودی‌هایی ساخت که پر از تضاد و امید هستند؛ نغمه‌هایی که انگار از درون سکوت سرچشمه گرفته‌اند. به این ترتیب، ناشنوایی باعث نشد او کمتر بشنود؛ بلکه باعث شد عمیق‌تر بشنود؛ نه گوش، بلکه جانش گوش شد.

‌‌‌‌‌‌‌سمفونی نهم نتیجهٔ همین «شنیدن درونی» است: قطعه‌ای که از تاریکیِ مطلقِ گوش، نوری جهانی برای انسانیت زاده شد.