تاریخچه ساز های ایرانی: تنبک

این پست درباره ی تاریخچه تنبکه🍁

مقدمه تاریخچه تنبک، ساز کوبه‌ای که در میان مردم ایران و خاورمیانه جایگاهی ویژه دارد، به گذشته‌ای دور بازمی‌گردد. تنبک یا تمبک که یکی از اصلی‌ترین سازهای موسیقی ایرانی به‌شمار می‌رود، از طبل‌های جام‌شکل محسوب می‌شود و با صدای گرم و ریتمیک خود، روحی زنده به موسیقی می‌بخشد. این ساز نه‌تنها نقش همراهی‌کننده در موسیقی سنتی ایران را ایفا می‌کند، بلکه به‌عنوان یک ساز مستقل و تکنیکی نیز جایگاهی برجسته یافته است. با مطالعه تاریخچه تنبک، می‌توان به نقشی که این ساز در تاریخ موسیقی ایران و جهان داشته پی برد. این ساز، نه‌تنها در جشن‌ها و مراسم سنتی ایرانی، بلکه در موسیقی کلاسیک و معاصر نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. همچنین با ظهور نوازندگان برجسته‌ای که این ساز را به سطح جدیدی از تکنیک و زیبایی رسانده‌اند، تنبک توانسته به‌عنوان سازی برای تک‌نوازی و هنرنمایی شخصی مطرح شود.

تاریخچه تنبک ساز تنبک، که گاه با نام‌های تمبک یا ضَرب نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین سازهای کوبه‌ای موسیقی سنتی ایران است. این ساز با صدای گرم و ریتم‌های پیچیده‌اش، نقش محوری در موسیقی ایرانی ایفا می‌کند. تنبک از منظر ساختار و جنس به‌طور مداوم دستخوش تغییراتی بوده است. در گذشته، این ساز را از مواد متنوعی همچون چوب، سفال و فلز می‌ساختند، اما امروزه تقریبا به‌طور انحصاری از چوب‌های باکیفیت مانند توت و گردو ساخته می‌شود. صدای منحصربه‌فرد تنبک، حاصل تعامل پیچیده‌ای بین پوستی نازک و بدنه‌ای توخالی است که در اثر ضربات انگشتان، طیف وسیعی از اصوات را تولید می‌کند. به‌طور کلی تاریخچه تنبک را می‌توان به سه دوره مهم پیش از اسلام، پس از اسلام و دوران معاصر تقسیم کرد. هر یک از این دوره‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری و تکامل این ساز داشته‌اند.

تاریخچه تنبک پیش از اسلام تاریخچه تنبک به دوران باستان و نخستین تمدن‌های ایران بازمی‌گردد. در این دوران، سازهای کوبه‌ای به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای موسیقی و آیین‌های مذهبی به‌کار می‌رفتند. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که در تمدن ایلام، هخامنشی و ساسانی سازهایی با ساختار و کارکردی مشابه تنبک امروزی وجود داشته‌اند. در کاوش‌های باستان‌شناسی شهر شوش، پایتخت تمدن ایلام، تصاویری از نوازندگان سازهای کوبه‌ای کشف شده است. این تصاویر نشان می‌دهد که ایلامی‌ها از ابزارهایی شبیه به ساز تنبک امروزی برای ایجاد ریتم در موسیقی خود استفاده می‌کردند. این کشف، گواهی بر قدمت و غنای موسیقی در تمدن‌های باستانی ایران است. این سازها غالبا در مراسم مذهبی و آیینی به‌کار می‌رفتند و برای ارتباط با نیروهای ماورایی و الهی به صدا درمی‌آمدند. در دوران هخامنشیان، سازهای کوبه‌ای همچنان نقش برجسته‌ای در فرهنگ موسیقایی ایران داشتند. ساز تنبک یا گونه‌های مشابه آن در این دوره به‌عنوان سازهایی برای همراهی با موسیقی‌های نظامی و آیینی استفاده می‌شد. دوران ساسانیان را می‌توان نقطه اوج پیشرفت این ساز در دوران باستان دانست. به گفته بسیاری از مورخان، تنبک یا دمبلک یکی از سازهای رایج دربار ساسانی بود. شاهنشاهان ساسانی، به‌ویژه بهرام گور، علاقه خاصی به موسیقی داشتند و موسیقی‌دانانی مانند باربد و نکیسا با استفاده از سازهای کوبه‌ای از جمله تنبک، دربار ساسانی را به یکی از مراکز مهم موسیقی در جهان باستان تبدیل کردند. سازهایی شبیه به تنبک در دوران ایلامی برای آیین‌های مذهبی و درباری استفاده می‌شدند.

در کل،این ساز قدمت زیاد و صدای دلنشین و مناسب تکنوازی داره و در هر دوران سبک متفاوتی داشته 🦋