ترس از آسیب زدن به دیگران

توی این پست قراره با یکی از فوبیا های نسبتا رایج به نام Harm OCD و یا همون ترس از آسیب زدن به دیگران آشنا بشیم.

تا حالا شده یه فکری بیاد توی ذهنت که از خودت بترسی؟ مثلاً وقتی چاقو دستته، یه لحظه تصور کنی «نکنه یه دفعه به کسی آسیب بزنم؟» یا وقتی پشت فرمونی، فکر کنی «اگه یه لحظه کنترل فرمون از دستم در بره و بلایی سر کسی بیاد چی؟» این فکرها ممکنه انقدر ترسناک باشن که آدم حتی از خودش فاصله بگیره و مدام از خودش بپرسه: «یعنی من آدم خطرناکی‌ام؟»

همه ی این نگرانیه ها تا یک درجه ای عادی هستن و اتفاقا باعث میشه انسان با دقت بیشتری به کارهای خودش بپردازه اما زمانی که این حد از کنترل خارج بشه،ممکنه باعث آزردگی فرد و یا حتی دیگران بشه. خیلی‌ها نمی‌دونن که این تجربه‌ها اسم داره: Harm OCD یا همون «وسواس آسیب‌رسانی». این اختلال باعث میشه ذهن پر بشه از فکرای ناخواسته و ترسناک، در حالی که فرد هیچ قصدی برای انجامشون نداره. خبر خوب اینه که این ترس‌ها واقعی نیستن، بلکه بخشی از یه مشکل روانشناختی شناخته‌شده‌ست که قابل درمانه.

«Harm OCD» یا وسواس آسیب‌رسانی، یکی از زیرشاخه‌های اختلال وسواس فکری–عملی (OCD) محسوب میشه. ویژگی اصلیش اینه که فرد مرتب افکار ناخواسته و مزاحمی داره درباره‌ی صدمه زدن به دیگران یا حتی خودش. البته باید در نظر داشته باشیم که این طور فکرها به‌هیچ‌وجه نشونه‌ی خطرناک بودن فرد نیستن. برعکس، کسی که Harm OCD داره معمولاً به شدت مهربون و مراقبه، و همین ترس‌ها نشون‌دهنده‌ی حساسیت بالاش به امنیت اطرافیانشه.

افرادی که وسواس آسیب‌رسانی دارن، معمولاً با چندتا علامت مشخص دست و پنجه نرم می‌کنن. این نشونه‌ها ممکنه برای هر کسی شدت و شکل متفاوتی داشته باشه، اما معمول‌ترین‌هاش ایناست: 🔹 ۱. افکار مزاحم و ناخواسته ذهن مدام پر میشه از سناریوهای ترسناک و افکار غیر واقعی 🔹 ۲. اجتناب از موقعیت‌های روزمره فرد ممکنه از آشپزی دوری کنه چون ابزار تیز توی آشپزخونه هست. یا حاضر نشه رانندگی کنه چون از تصادف ناگهانی می‌ترسه. ( این اجتناب‌ها کم‌کم کیفیت زندگی رو پایین میارن.) 🔹 ۳. اضطراب و احساس گناه شدید حتی بدون اینکه آسیبی رسیده باشه، فرد احساس می‌کنه «آدم بدیه» و همین حس گناه باعث میشه دائم خودش رو سرزنش کنه 🔹 ۴. خستگی ذهنی و فرسودگی وقتی تمام روز صرف جنگیدن با افکار ناخواسته بشه، انرژی روانی فرد تحلیل میره و ممکنه دچار افسردگی، بی‌حوصلگی یا کاهش تمرکز بشه. --- این نشونه‌ها ممکنه از بیرون خیلی دیده نشن، چون فرد معمولاً همه چیز رو در دل خودش نگه می‌داره. اما درونش پر از اضطراب و نگرانیه.

یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های افرادی که Harm OCD دارن اینه که فکر کنن «شاید من یه آدم خطرناک باشم». اما واقعیت اینه که این افراد هیچ شباهتی به افراد خشونت‌طلب واقعی ندارن. برعکس، تفاوت‌ها خیلی روشن و قابل توجه‌ان: 🔹 ۱. نیت و قصد در خشونت واقعی: فرد قصد و تمایل به آسیب رسوندن داره و حتی ممکنه از این کار احساس قدرت یا لذت بگیره. در Harm OCD: فرد هیچ قصدی نداره، بلکه از همون فکرها به وحشت می‌افته. 🔹 ۲. واکنش به افکار خشونت‌طلب: به فکرهاش اهمیت منفی نمی‌ده و ممکنه دنبال اجرایی کردنشون باشه. فرد مبتلا به Harm OCD: از فکرهاش می‌ترسه، احساس گناه می‌کنه و سعی می‌کنه ازشون فرار کنه. 🔹 ۳. رفتار در زندگی روزمره خشونت‌طلب: ممکنه بی‌پروا یا حتی بی‌رحمانه عمل کنه. فرد با Harm OCD: بیش از حد مراقبه 🔹 ۴. احساسات درونی خشونت‌طلب: معمولاً احساس پشیمونی یا اضطراب زیادی نداره. فرد با Harm OCD: پر از اضطراب، ترس و احساس گناه شدید.

خبر خوب اینه که Harm OCD نه تنها شناخته‌شده‌ست، بلکه قابل درمان هم هست. درمان ترکیبی از روش‌های علمی و حمایت روانی می‌تونه کمک بزرگی کنه: 🔹 ۱. روان‌درمانی (CBT و ERP) رایج‌ترین و مؤثرترین درمان، رفتاردرمانی شناختی (CBT) هست. توی CBT از روشی به نام ERP (مواجهه و جلوگیری از پاسخ) استفاده میشه؛ یعنی فرد یاد می‌گیره کم‌کم با افکار یا موقعیت‌های ترسناک روبه‌رو بشه، بدون اینکه به اجتناب یا چک‌کردن پناه ببره. این کار باعث میشه مغز یاد بگیره که افکار = واقعیت نیستن و لزومی به ترسیدن ازشون وجود نداره. 🔹 ۲. دارو درمانی گاهی روان‌پزشک داروهایی مثل SSRIها (ضدافسردگی‌های رایج) تجویز می‌کنه تا شدت افکار وسواسی و اضطراب رو کم کنه. البته که برای مصرف دارو نیاز به تجویز خود پزشک هست 🔹 ۳. حمایت اطرافیان شنیده شدن بدون قضاوت، یکی از بزرگ‌ترین کمک‌هاست. وقتی خانواده و دوستان بفهمن که این ترس‌ها واقعی نیستن و فرد خطرناک نیست، می‌تونن فضای امنی برای صحبت کردن ایجاد کنن. 🔹 ۴. تکنیک‌های خودمراقبتی تمرین تنفس عمیق و مدیتیشن برای آرام کردن ذهن. نوشتن افکار برای خالی کردن ذهن از چرخه تکراری. توجه به خواب، تغذیه و ورزش سبک برای کاهش استرس کلی.

داشتن افکار ترسناک به معنای خطرناک بودن شما نیست. مغز همه‌ی ما گاهی افکار عجیب و ناخوشایند می‌سازه، اما کسی که Harm OCD داره این افکار رو خیلی جدی می‌گیره و ازشون وحشت دارن 💡 مهم‌ترین نکته اینه که این اختلال قابل درمانه. با روان‌درمانی، دارو (در صورت نیاز) و حمایت اطرافیان، زندگی می‌تونه دوباره آروم و شاد بشه. 🌱 پس اگر تو یا کسی که می‌شناسی این تجربه‌ها رو داره، قدم اول رو بردار: با یه متخصص صحبت کن. درمان مسیر سختی نیست، فقط نیاز به شروع داره. هرکسی لایق زندگی با آرامش و بدون ترس هست...