بلوغ زودرس چیست؟

بلوغ زودرس چیست؟درادامه با علائم و روش درمان آن آشنا میشویم.

بلوغ زودرس به معنی شروع تغییرات جسمی و هورمونی قبل از سن طبیعی آن است. در دختران، این تغییرات معمولا قبل از ۸ سالگی و در پسران قبل از ۹ سالگی آغاز می‌شود. علل این پدیده می‌تواند ژنتیک، چاقی، اختلالات هورمونی یا مشکلات غدد درون‌ریز باشد. درمان بلوغ زودرس نیز معمولا شامل تجویز داروهایی که ترشح گنادوتروپین‌ها را مهار می‌کنند، می‌شود.

سن طبیعی بلوغ دختران ۸ تا ۱۳ سال و بلوغ پسران ۹ تا ۱۴ سال است. اگر بلوغ در دختران قبل از سن ۸ سالگی و در پسران قبل از سن ۹ سالگی رخ بدهد، بلوغ زودرس رخ داده است. بلوغ شامل مراحل جسمی و روحی است که باعث دستیابی به باروری و ایجاد خصوصیات جنسی ثانویه، ویژگی‌های جسمی مرتبط با مردان و زنان بالغ و تفکرات بزرگتر می‌شود. در حالی که بلوغ شامل مجموعه‌ای از تحولات بیولوژیکی یا جسمی است، این روند می‌تواند روی رشد روانی – اجتماعی و عاطفی نوجوانان هم تأثیر بگذارد.

بلوغ زودرس به شروع تغییرات جسمی و هورمونی که معمولا در دوران نوجوانی رخ می‌دهند گفته می‌شود. بلوغ زودرس به طور کلی به علت اختلالات هورمونی، ژنتیکی یا بیماری‌های خاص به وجود می‌آید و می‌تواند تاثیراتی مانند رشد سریع استخوان‌ها، افزایش قد، تغییرات در میل جنسی و مشکلات روانی را به همراه داشته‌باشد

انواع بلوغ زودرس بلوغ زودرس به ۲ نوع مرکزی و محیطی تقسیم می‌شود. بلوغ زودرس مرکزی به علت فعالیت زودهنگام هیپوتالاموس و غده هیپوفیز ایجاد می‌شود که به تنظیم هورمون‌های بلوغ می‌پردازند. بلوغ زودرس محیطی هم زمانی رخ می‌دهد که هورمون‌های استروژن یا تستوسترون به طور مستقل از هیپوتالاموس و هیپوفیز ترشح شوند. این دو نوع بلوغ هرکدام علل و روش‌های درمان متفاوتی دارند.

۱. بلوغ زودرس مرکزی بلوغ زودرس مرکزی (CPP) زمانی اتفاق می‌افتد که در سن پایین و در زمان غیر طبیعی، مغز گنادوتروپین ترشح می‌کند. گنادوتروپین‌ها هورمون‌هایی هستند که توسط غده‌ی هیپوفیز ترشح می‌شوند. سپس این گنادوتروپین‌ها به غدد جنسی، واقع در تخمدان‌های دختران و بیضه‌های پسران، می‌رسند. وظیفه‌ی گنادوتروپین، تحریک تولید هورمون‌های جنسی (استروژن و پروژسترون) است که مسئول تغییرات فیزیکی مرتبط با بلوغ هستند. استروژن در رشد و نمو خصوصیات جنسی زنانه نقش دارد. تستوسترون نیز مسئول رشد و نمو خصوصیات جنسی مردانه است. علت دقیق این اختلال مشخص نیست و اکثر کودکان مبتلا هیچ بیماری جدی پزشکی یا مشکلی در مورد سلامتی خود ندارند. البته در برخی موارد، بلوغ زودرس مرکزی ممکن است با تومور مغزی، تومور ستون فقرات، آسیب به مغز یا نخاع، تجمع مایعات در مغز هنگام تولد، کم‌کاری تیروئید و کم کاری غده‌ی تیروئید همراه باشد.

۲. بلوغ زودرس محیطی بلوغ زودرس محیطی شیوع کم‌تری نسبت به بلوغ زودرس مرکزی دارد. بلوغ زودرس محیطی به علت تولید زودهنگام هورمون‌های آندروژن و استروژن در سایر قسمت‌های بدن حاصل می‌شود. به همین دلیل گاهی اوقات با عنوان بلوغ زودرس مستقل از گنادوتروپین نیز شناخته می‌شود. تولید اولیه‌ی آندروژن و استروژن ممکن است به دلیل مشکلات اساسی در بیضه‌ها، تخمدان‌ها، غده‌ی آدرنال یا غدد فوق کلیوی (مثل کم کاری تیروئید) و غده‌ی هیپوفیز ایجاد شود. یکی دیگر از علل احتمالی این بیماری سندرم مک کون-آلبرایت است. سندرم مک کون-آلبرایت یک اختلال ژنتیکی غیر معمول است که می‌تواند باعث ایجاد مشکل در تولید هورمون، رنگ پوست و سلامت استخوان شود.

علت بلوغ زودرس چیست؟ مهمترین عامل شروع بلوغ زودرس، ژنتیک است. ژنتیک و سابقه خانوادگی بلوغ زودرس، تاثیر مهمی در به وجود آمدن این اتفاق در کودک یا نوجوان دارند. عوامل دیگری که در بلوغ زودرس نقش دارند می‌توانند وزن پایین هنگام تولد و چاقی (BMI بالا) در کودکی باشند.

چه غذاهایی باعث بلوغ زودرس میشوند؟ یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر بلوغ زودرس، به‌خصوص در دختران رژیم غذایی و نوع تغذیه است. عوامل بسیار زیادی بر بروز این مشکل موثر هستند اما تغذیه یکی از اصلی‌ترین این موارد است. از جمله غذاهایی که باعث بلوغ زودرس می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: گوشت قرمز: دخترانی که قبل از سن بلوغ بیش از ۱۲ مرتبه در هفته از گوشت قرمز استفاده می‌کنند، دو برابر سایرین در خطر ابتلا به بلوغ زودهنگام هستند.کافئین: کافئین به هر شکلی باعث تغییرات هورمونی به‌خصوص در کودکان می‌شود.

غذاهای چرب و شیرین: مصرف زیاد فست فود و غذاهای شیرین، چاقی و سایر مشکلات هورمونی را به دنبال دارد.مصرف جگر مرغ: هورمون‌های موجود در جگر، سنگدان، کتف و بال مرغ می‌تواند باعث تغییر سطح هورمون‌ها در کودکان سن رشد شده و بلوغ زودرس را به دنبال داشته‌باشد.سویا: سویا حاوی مقادیر بالایی از هورمون فیتواستروژن است که زمینه‌ساز بلوغ زودرس در کودکان می‌شود. بنابراین مصرف دانه‌های سویا را به بعد از سن رشد موکول کنید.

درمان بلوغ زودرس باتوجه به نوع آن (مرکزی یا محیطی) متفاوت است و می‌تواند شامل دارودرمانی، عمل جراحی یا درمان روانشناسی باشد. برای درمان دارویی معمولا دکتر متخصص داروهای مهارکننده گنادوتروپین‌ها مانند گوسرلین که از ترشح هورمون‌های جنسی جلوگیری می‌کند را تجویز می‌کند. در موارد خاص، درمان‌های جراحی هم برای برداشتن تومورها یا رفع مشکلات ساختاری غدد درون ریز ممکن است ضروری باشد. همچنین، درمان‌های روانشناختی برای بهبود علائم اضطراب و مشکلات رفتاری در کودکان موثر است.