خلیج همیشه فارس

#شاخاب_همیشه_فارس #خلیج_فارس

خلیج فارس یا دریای پارس، سومین خلیج بزرگ جهان و آبراهی ارزشمند درآسیای غربی و منطقه خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان، در میان ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد. منابع سرشار نفت و گاز خلیج فارس و سواحل آن سبب شده است که هریک از کشورهای کناره، خلیج فارس را از آن خود بدانند اما نام رسمی این خلیج در تمام سازمان های بین المللی خلیج فارس است. در این بخش از گوناگون ما هر آنچه باید درباره خلیج فارس بدانید را آورده ایم.

خلیج فارس سومین خلیج بزرگ در دنیا است که قدمت آن به هزاران سال می‌رسد و از نظر سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی یکی از مهم‌ترین آبراه‌های جهان محسوب می‌شود. نسخه اولیه این مقاله در تاریخ ۱۳۹۷/۰۲/۱۰ منتشر شده و با استفاده از محتوای تهیه شده توسط آزاده یوسف‌نژاد و زهرا صالح‌نژاد در تاریخ ۱۴۰۰/۰۲/۰۵ به‌روزرسانی شده است. خلیج فارس سومین خلیج بزرگ جهان است و به‌دلیل موقعیت استراتژیک و البته ذخایر انرژی، یکی از مهم‌ترین شاه‌راه‌های دریایی جهان محسوب می‌شود. ازاین‌رو، همواره در طول تاریخ با چالش‌های فراوان مواجه بوده است. طبق آخرین برآوردها حوزه خلیج فارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره اثبات شده نفت و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب ذخیره گاز طبیعی را در خود جای داده است. همچنین، خلیج فارس از نظر منابع طبیعی از غنی‌ترین پهنه‌های آبی جهان است. علاوه بر نفت و گاز، مروارید، فسفات، گوگرد، مرجان، انواع ماهی‌ها و میگو از جمله ثروت‌های خلیج فارس محسوب می‌شوند. یکی دیگر از ویژگی‌هایی که باید به آن اشاره کرد، آب‌های گرم خلیج فارس و جزایر آن است که صدف‌های رنگارنگی در آن یافت می‌شود و مرواریدهای زیبایی در قلب این صدف‌ها نهفته است. همه ساله بسیاری از این صدف‌ها به نقاط مختلفی از جهان صادر می‌شود. این ویژگی‌ها خلیج فارس را به یکی از مهم‌ترین و البته حساس‌ترین نقاط جهان تبدیل کرده که از نام تا منابع آن همواره محل بحث و مناقشه میان کشورهای منطقه و حتی سایر کشورهای جهان بوده است.

خلیج فارس کجاست؟ خلیج فارس (یا شاخاب پارس) آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه‌جزیره عربستان قرار دارد. مساحت آن ۲۳۷,۴۷۳ کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان به شمار می‌آید. زمین‌شناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیج فارس در آغاز، بسیار پهناور بوده است به ‌طوری ‌که تا اواخر دوره سوم زمین‌شناسی، بیشتر جلگه‌های برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوه‌های زاگرس، زیر آب بوده‌اند

خلیج فارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریا‌های آزاد مرتبط است. از بین کشور‌های همسایه خلیج فارس، کشور ایران بیشترین مرز آبی مشترک را با خلیج فارس دارا است. طول مرز آبی کشور ایران با خلیج فارس، با احتساب جزایر آن در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰ کیلومتر است. طول خلیج فارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریض‌ترین بخش خلیج فارس ۲۹۰ کیلومتر است. عمیق‌ترین نقطه خلیج فارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم‌عمق‌ترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است

اسنادی معتبر برای اثبات نام فارسی خلیج فارس اسناد زیادی در مورد خلیج فارس وجود دارد؛ به‌اندازه‌ای که حتی صدها کتاب برای نمایش آن‌ها کافی نخواهد بود. این منطقه برای نیروهای استعماری سابق نقش حیاتی و ضروری داشته است، چراکه از این طریق سلاح‌هایشان را به منطقه می‌فروختند و در عوض منابع غنی‌ از نفت و گاز این کشورها را می‌گرفتند که تهدیدی هم برای صلح جهانی بود. تغییر این نام غیر متمدنانه و غیر علمی است و با بخشنامه سازمان ملل متحد، به‌عنوان بالاترین منبع قانونی جهان، ‌در تضاد است. باید از هر نام دیگری برای خلیج فارس اجتناب شود، چراکه نام جغرافیایی استاندارد آبراه بین ایران و عربستان «خلیج فارس» است

روز ملی خلیج فارس امپراتوری پرتغال در زمان شاه اسماعیل یکم (پایه‌ گذار سلسله پادشاهی صفوی) به رهبری ناخدا آلبوکرک دریانورد مشهور پرتغالی، وارد خلیج فارس شده و جزیره قشم، جزیره هرمز و گمبرون (شهر بندرعباس فعلی) را به تصرف خود درآورد. شاه اسماعیل یکم پس از تصرف خلیج فارس توسط امپراتوری پرتغال، به‌جای مبارزه با آن، همکاری مشترک با این سردار پرتغالی را در دستور کار خود قرار داد. همین سیاست اشتباه باعث شد تا پرتغالی‌ ها در مناطق اطراف خلیج فارس نیز نفوذ و قدرت یافته و در مسقط (عمان امروزی) پایگاه بزرگی برای خود ایجاد کرده و با این کار خلیج فارس را کاملا به سلطه خود درآوردند

حضور پرتغالی‌ها در خلیج فارس ۱۱۶ سال ادامه یافت تا اینکه بالاخره با بستن عهدنامه‌ای میان بریتانیا و ایران، مقرر شد کمپانی هند شرقی به کمک ایران آمده و خلیج فارس و تنگه هرمز را آزاد کند. بر همین اساس در روز ٢١ آوریل سال ١۶٢٢ سپاه شاه عباس صفوی، به رهبری امام قلی خان، حاکم فارس و از سرداران صفوی که سازنده سی‌ و سه پل اصفهان نیز بود، فتح هرمز را با موفقیت انجام داد و کل منطقه خلیج فارس را از دست بزرگ‌‌ترین امپراتور استعماری آن زمان پس گرفته و جایگاه خود را در فهرست ابر قدرت‌‌های جهان در قرن شانزدهم میلادی ثبت کرد. علاوه بر این، از همان زمان تاکنون، به‌دلیل رشادت‌های شاه عباس صفوی و آزاد سازی بندر گمبرون، نام این بندر به «بندر عباس» تغییر یافت. ازاین‌رو دولت ایران برای پاسداری از میراث معنوی و فرهنگی خلیج فارس، روز ۱۰ اردیبهشت را در تقویم ایران «روز ملی خلیج‌ فارس» نام‌‌گذاری کرده است و هر سال اخراج پرتغالی‌‌ها از تنگه هرمز و آزادسازی خلیج‌ فارس گرامی داشته می‌شود. روز ملی خلیج‌ فارس در سال ۱۳۸۴ در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و در سال ۱۳۸۹ توسط سازمان میراث فرهنگی به‌عنوان میراث معنوی، ثبت ملی شد.