اختلال شخصیت دوگانه چیست؟

اختلال شخصیت دوگانه (که معمولاً با اختلال هویت تجزیه‌ای یا Dissociative Identity Disorder-DID شناخته می‌شود) یک وضعیت پیچیده روانی است که در آن فرد دو یا چند هویت یا شخصیت متمایز را تجربه می‌کند. این اختلال اغلب به دنبال ترومای شدید در کودکی (مانند سوءاستفاده) ایجاد می‌شود. در ادامه به توضیح دقیق‌تر این اختلال می‌پردازیم:

علائم اصلی DID: وجود دو یا چند هویت مجزا: هر هویت ممکن است نام، سن، جنسیت، خاطرات و حتی ویژگی‌های فیزیکی متفاوتی داشته باشد. مثال: یک هویت کودکانه و یک هویت بالغ با صدایی متفاوت. فراموشی تجزیه‌ای: فرد ممکن است خاطرات مهمی را فراموش کند (مثلاً کل روزها یا رویدادهای traumatic). این فراموشی با فراموشی معمولی متفاوت است و به دلیل جابجایی بین هویت‌ها رخ می‌دهد علائم دیگر: افسردگی، اضطراب، افکار خودکشی، احساس غریبگی با خود یا محیط («این بدن مال من نیست»)، توهمات شنیداری (صداهای درون ذهن که متعلق به هویت‌های دیگر است).

علت ایجاد DID: مکانیسم دفاعی مغز: در پاسخ به ترومای غیرقابل تحمل، مغز به طور ناخودآگاه هویت‌های جداگانه ایجاد می‌کند تا درد را بین آن‌ها توزیع کند. شروع در کودکی: معمولاً قبل از ۹ سالگی شکل می‌گیرد، زمانی که حس هویت هنوز کاملاً یکپارچه نشده است.

تشخیص DID: معیارهای DSM-5: وجود حداقل دو هویت متمایز، فراموشی تجزیه‌ای، اختلال قابل توجه در عملکرد اجتماعی یا شغلی، علائم ناشی از مصرف مواد یا بیماری جسمی نیستند. تشخیص افتراقی: باید از اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا صرع متمایز شود.

درمان DID: رواندرمانی تخصصی: درمانگر به فرد کمک می‌کند تا هویت‌ها را بپذیرد و بین آن‌ها همکاری ایجاد کند. روش‌هایی مثل EMDR (برای پردازش ترومای گذشته) نیز استفاده می‌شود. دارودرمانی: هیچ داروی خاصی برای DID وجود ندارد، اما داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب برای کنترل علائم همراه تجویز می‌شوند. آموزش مهارت‌های مقابله‌ای: یادگیری تکنیک‌های گروه‌بندی (grounding) برای جلوگیری از dissociate شدن.

سوالات متداول: آیا DID همان اسکیزوفرنی است؟ خیر! در اسکیزوفرنی فرد توهم و هذیان دارد، اما در DID هویت‌های جداگانه وجود دارند. آیا فرد مبتلا به DID خطرناک است؟ معمولاً خیر. خشونت بیشتر متوجه خود فرد است (خودآزاری) تا دیگران. آیا درمان قطعی دارد؟ درمان کامل نیست، اما با مدیریت صحیح، فرد می‌تواند زندگی عملکردی داشته باشد.