حکایت پرماجرای مردی که خودکار را به ایران آورد

بللللللللابلابلاسبابلتلبت او برای اولین بار در دهه 40 مردم ایران را با پدیده ای به نام «خودکار» آشنا کرد و چنین نامی بر آن نهاد تا جایگزین بی دردسری برای خودنویس باشد.

از دل جنگ جهانی به عرصه نوشت‌افزار داستان بیک، پیوندی ناگسستنی با جنگ جهانی دوم دارد.سرگذشت موسس کارخانه بیک در ایران یک تراژدی تمام عیار برای سرمایه داران ایرانی به حساب می آید. علی اکبر رفوگران که خودکار بیک را به ایران آورد و تولید مداد سوسماری را متحول ساخت، از همان سال های نوجوانی در دهه 1320 وارد میدان کسب و کار شد و به پیشرفت های بزرگی در بازار و تولید نوشت افزار رسید. او برای اولین بار در دهه 40 مردم ایران را با پدیده ای به نام «خودکار» آشنا کرد و چنین نامی بر آن نهاد تا جایگزین بی دردسری برای خودنویس باشد. خودش می گوید که شاید می شد نام بهتری به جای خودکار برگزید اما این اولین واژه ای بود که بعد از آشنایی با این پدیده به زبان جاری کرد. در سال 1938، در بحبوحه تنش‌های جهانی، “مارسل بیک” – تاجری فرانسوی با سابقه فعالیت در صنعت جوهر – به دنبال راهی برای تولید خودکاری ارزان‌قیمت و در دسترس عموم بود. او با الهام از خودکارهای اتوماتیکی که در آن زمان در انحصار ارتش بود، مصمم شد نمونه‌ای مشابه را برای استفاده روزمره مردم طراحی کند. تلاش‌های بیچ سرانجام در سال 1950 به ثمر نشست و خودکار بیک کریستال به دنیا معرفی شد. این خودکار ساده و کاربردی با بدنه شفاف و نوک فلزی، انقلابی در صنعت نوشت‌افزار ایجاد کرد. قیمت مناسب، کیفیت قابل‌قبول و روان بودن جوهر، بیک کریستال را به گزینه‌ای ایده‌آل برای دانش‌آموزان، کارمندان و حتی هنرمندان تبدیل کرد.

خودکار بیک یک خودکار پلاستیکی یکبار مصرف است که توسط شرکت فرانسوی Société Bic تولید می شود. این خودکار در سال 1950 توسط مارسل بیک اختراع شد و از آن زمان تاکنون به یکی از پرفروش ترین خودکارهای جهان تبدیل شده است. خودکار بیک طراحی ساده ای دارد بدنه شش ضلعی پلاستیکی و یک نوک ساچمه ای. بدنه شش ضلعی برای گرفتن آسان طراحی شده است و نوک ساچمه ای جوهر روان و یکنواختی را ارائه می دهد. خودکار بیک در طیف وسیعی از رنگ ها از جمله آبی، مشکی، قرمز و سبز موجود است. خودکار بیک به دلیل سادگی، قابلیت اطمینان و قیمت مقرون به صرفه محبوب است. این خودکار انتخابی محبوب برای دانش‌آموزان، دانش‌آموزان و متخصصان است. خودکار بیک نیز در فرهنگ عامه نمادین شده است و در فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی بی‌شماری ظاهر شده است.

علی اکبر رفوگران، کارآفرین ایرانی، نقشی کلیدی در ورود خودکار بیک به ایران داشت. او که پیش از انقلاب صاحب یک کارخانه تولید لوازم التحریر بود، در سال 1335 با خودکار بیک آشنا شد. آشنایی با خودکار بیک: در یک روز تابستانی، فردی به نام بهنام به مغازه رفوگران آمد و سه عدد خودکار بیک را به او نشان داد. رفوگران که تا آن زمان خودکار را ندیده بود، مجذوب این وسیله جدید شد و از بهنام خواست تا تعدادی از آن را برای او تهیه کند. مذاکره با شرکت بیک: رفوگران پس از بررسی بازار و اطمینان از پتانسیل خودکار بیک، برای اخذ نمایندگی این محصول به فرانسه سفر کرد. مذاکرات رفوگران با شرکت بیک چند ماه طول کشید و در نهایت در سال 1336، او به عنوان نماینده انحصاری خودکار بیک در ایران انتخاب شد.

مزایای خودکار بیک عبارتند از: 1. قیمت مناسب: خودکار بیک به دلیل قیمت مناسب و مقرون به صرفه‌ای که دارد، برای بسیاری از افراد قابل دسترس است و می‌توان از آن در مصارف مختلف استفاده کرد. 2. کیفیت بالا: با وجود قیمت پایین، خودکار بیک از کیفیت بالایی برخوردار است و جوهر آن روان و پررنگ است. همچنین، نوک خودکار بیک به ندرت خراب می‌شود و جوهر آن پس از مدتی خشک نمی‌شود. 3. تنوع رنگی: خودکار بیک در رنگ‌های مختلف تولید می‌شود و می‌توان از آن برای نوشتن با رنگ‌های متنوع استفاده کرد. 4. طراحی ارگونومیک: خودکار بیک دارای طراحی ارگونومیک است و به راحتی در دست قرار می‌گیرد. این امر باعث می‌شود که در هنگام نوشتن دست خسته نشود.

5. بدنه شفاف: بدنه خودکار بیک شفاف است و می‌توان میزان جوهر باقی‌مانده در مخزن را مشاهده کرد. 6. گیره پلاستیکی: خودکار بیک دارای گیره پلاستیکی است که می‌توان از آن برای حمل خودکار در جیب یا کیف استفاده کرد. 7. سوراخ تهویه: خودکار بیک دارای سوراخ تهویه‌ای در سر خودکار است که از خفگی افراد در صورت قورت دادن خودکار جلوگیری می‌کند. 9. کاربردهای متنوع: از خودکار بیک می‌توان برای مصارف مختلفی مانند نوشتن، نقاشی، خطاطی و … استفاده کرد. 10. سازگاری با محیط زیست: خودکار بیک از مواد قابل بازیافت ساخته شده است و به حفظ محیط زیست کمک می‌کند.

1- کیفیت جوهر: خشک شدن سریع: جوهر خودکار بیک به سرعت خشک می‌شود، به خصوص اگر درپوش آن به طور کامل بسته نشود. این امر می‌تواند منجر به نشت جوهر و خرابی لباس یا وسایل شما شود. عدم روان بودن: گاهی اوقات جوهر خودکار بیک به اندازه کافی روان نیست و ممکن است در هنگام نوشتن خطوط ضخیم و نامنظم ایجاد کند. عدم تنوع رنگی: تنوع رنگی جوهر خودکار بیک در مقایسه با سایر برندها محدودتر است. 3- قیمت: قیمت بالا: قیمت خودکار بیک در مقایسه با سایر خودکارهای موجود در بازار کمی بالا است.

مراحل تاسیس کارخانه بیک ایران: 1. مذاکره با بیک: رفوگران در ملاقاتی با مارسل بیک، پیشنهاد تولید خودکار بیک در ایران را مطرح کرد. بیک با این پیشنهاد موافقت کرد، اما به شرطی که رفوگران کیفیت تولید را در سطحی مشابه با محصولات بیک فرانسه حفظ کند. 2. تامین سرمایه: رفوگران برای تاسیس کارخانه به سرمایه نیاز داشت. او با کمک پدر و برادران خود، شرکت صنعتی قلم خودکار را تاسیس کرد و سرمایه اولیه را فراهم کرد. 3. خرید تجهیزات: رفوگران برای تولید خودکار بیک، نیاز به ماشین‌آلات و تجهیزات داشت. او با سفر به آلمان و ایتالیا، تجهیزات مورد نیاز را خریداری کرد. 4. انتخاب محل کارخانه: رفوگران یک قطعه زمین در تهران نو را برای احداث کارخانه انتخاب کرد. 5. ساخت و تجهیز کارخانه: ساخت کارخانه بیک ایران در سال 1342 آغاز شد و در سال 1343 به بهره‌برداری رسید. 6. تولید خودکار: پس از تجهیز کارخانه، تولید خودکار بیک در ایران آغاز شد. اولین محصول این کارخانه در سال 1343 به بازار عرضه شد.

وارد شدن خودکار به ایران در يك روز تابستانی، آقایی به نام بهنام، به مغازه‌شان آمد و لای کاغذی كه در دست داشت، سه عدد قلم بود. علی اکبر شروع به نوشتن با قلم کرد و ديد چه چیز خوبی است! پدرش آمد و علی‌اکبر گفت: «آقا بهنام اين قلم ها را آورده» پدر نگاهی به قلم کرد، شروع به نوشتن کرد و پرسید، «علی‌اكبر اين‌ها چطوری جوهر مي‌خورند؟» علی‌اکبر گفت: «اين‌ها جوهر نمي‌خورند، خودكار هستند!» كلمه «خودكار» را برای اولین بار به کار برد و درست همین ‌جا بود که خودکار نام گرفت. یک روز نماینده همان شرکت خودکار فرانسوی به نام آقای لوک به ایران آمده بود و در بازار با علی‌اکبر می‌گشتند تا بازار را نشانش بدهد. آقای لوک به علی‌اکبر گفت: «اگر نماینده این خودکار بودید، چقدر می‌فروختید؟» علی‌اکبر گفت: «سالی ۲ میلیون خودکار!» این عدد ۴ برابر میزان فروش لوازم التحریر در مغازه‌ آن‌ها بود. فردای آن روز تلگرافی از فرانسه رسید و او نماینده فروش خودکار بیک شد. علی‌اکبر قول فروش ۲ میلیون خودکار را داده بود؛ ولی ۵ میلیون خودکار فروخت!

راه‌اندازی کارخانه خودکار بیک مدتی بعد فکری به ذهن علی‌اکبر رسید و به پدرش گفت: «بيا خودمان کارخانه خودکار بیک را راه بیندازیم!» پدرش گفت: «باز به كله‌ات زده يك كار ديگر کنی؟» او جواب داد: «ما اگر توليد كنيم، هم به مملكت خودمان خدمت می‌كنيم و هم عده‌ای شاغل می‌شوند و نان می‌خورند.» بلاخره با همین حرف‌ها پدرش را راضی کرد. حالا راضی کردن آقای بیک دردسر بود؛ آقای بیک گفت: «به‌شرطی اجازه می‌دهم که بتوانی خودکاری مثل این خودکار را تولید کنی» و یک نمونه خودکار به علی‌اکبر داد. رفوگران خودکار را تولید و به فرانسه فرستاد! خودکار آنقدر خوب بود که از فرانسه تلگراف رسید که علی‌اکبر سریعا به پاریس برود. مدیر بیک به او گفت: «من به تو اجازه ساخت مي‌دهم، فقط يك شرط دارد، به من بگو با چه موادی اين خودکار را توليد كرده‌ای؟» با کمک پدرش یک قطعه زمین ۱۱ هزار متری در تهران نو خریدند و کارخانه‌ای بنا کردند و ماشین‌آلات را از فرانسه به تهران آوردند. تعداد پرسنل در آغاز کار ۹۶ نفر بود، اما به تدریج کارمندان بیشتری استخدام شدند. آنها این گونه شروع به تولید خودکار بیک در ایران کردند و موفق شدند سالیانه دويست ميليون عدد خودکار بفروشند که نتیجه‌ای فوق‌العاده بود.

ویژگی‌های خودکار بیک از برجسته‌ترین ویژگی‌های این خودکار می‌توان به جوهر روان، پررنگ و نوک نسبتا نرم آن اشاره کرد. بدنه شفاف خودکار بیک، این امکان را به شما می‌دهد تا میزان جوهر باقی‌مانده در مخزن خودکار را ببینید. همینطور شکل شش‌ضلعی این خودکار، طرز در دست گرفتن آن را آسان کرده و مانع لیز خوردن آن روی سطوح صاف مانند میز می‌شود. از طرف دیگر درپوش مخروطی‌ شکل خودکار بیک به‌ سادگی در انتهای آن قرار می‌گیرد که مانع از گم شدن درپوش و خشک شدن جوهر خودکار می‌شود. این درپوش هم‌رنگ با جوهر خودکار طراحی شده‌ است. از جمله ویژگی‌های برتر این خودکار می‌توان به قیمت مناسب آن اشاره کرد. علاوه‌ بر این جوهر یدک این خودکار نیز در بازار یافت می‌شود. طراحی شش وجهی بدنه خودکار بیک باعث بهبود مصرف پلاستیک خام و کنترل دقیق‌تر خودکار هنگام نوشتن می‌شود. برای یکسان شدن فشار هوا در داخل و خارج بدنه خودکار، سوراخ کوچکی روی بدنه این محصول ایجاد شده ‌است. همچنین از سال 1991 در درپوش این محصول، سوراخی ایجاد شده‌ است که جهت کاهش خطر خفگی، در صورت بلعیده شدن توسط کودکان در نظر گرفته شده است.

رفوگران در سال ۱۳۴۲ به همراه پدر و برادرش کارخانه تولید خودکار بیک را راه‌اندازی کرد.[۷] وی ابتدا نمایندگی خودکار بیک فرانسه را می‌گیرد. مدتی بعد راهی فرانسه می‌شود. در این دیدار رئیس کارخانه بدون مقدمه از علی اکبر رفوگران پرسید چه کاری می‌توانم برای تان انجام دهم؟ و علی اکبر که خود را برای این لحظه آماده کرده بود در پاسخ او گفت: «آقای بیک یک ماشین تزریق پلاستیک از آن که اضافه دارید به اضافه یک قالب خودکار دسته دوم به من بفروشید و پولش را همین الان بردارید، من این دستگاه‌ها را به تهران می‌برم و اگر توانستم تولید را به سطحی برسانم که مورد رضایت شما باشد، اجازه تولید خودکار بیک در ایران را به من بدهید، اگر نتوانستم ماشین تزریق را نگه می‌دارم و قالب را به شما برمی‌گردانم تا سر فرصت به هرکس خواستید بفروشید و بعداً پولش را به من بدهید.» رئیس بیک که متعجب به حرف‌های علی اکبر رفوگران گوش می‌کرد با پایان یافتن صحبت‌های او با لبخند به او گفت این پشتکار را به شما تبریک می‌گویم. پس از این موافقت رئیس کارخانه بیک علی اکبر رفوگران دستگاه‌های مورد نظرش را خریداری کرد و به ایران بازگشت. او پس از بازگشت شرکت صنعتی «قلم خودکار» را تشکیل داد.[۵][۸][۹][۱۰]