تاریخچه رپ فارسی

پیشینه غربی موسیقی رپ در دههٔ ۱۹۸۰ میلادی و از میان موسیقی سیاه پوستان فقیر در ایالات متحده متولد شد. رپ در واقع یک نوع موسیقی اعتراض‌آمیز خیابانی است. این موسیقی از پیش‌ پا افتاده‌ترین، سهل‌ترین و خیابانی‌ترین کلمات استفاده می‌کند؛ بدون این که از حیث ادبی بتوان این نوع استفاده را نقد کرد. در نوشتن متن ترانه‌های رپ، هیچ الزامی برای رعایت قوانین ادبی وجود ندارد.موسیقی رپ به موضوعاتی از جمله: اختلافات طبقاتی، ریاکاری، دعواهای خیابانی، فرهنگ غالب جهانی و همچنین بحران‌های سیاسی می‌پردازد. کلام آن اگرچه قافیه‌هایی ضعیف دارد و در نگاه بسیاری شعر ناب به حساب نمی‌آید اما با همین سادگی و بی پیرایگی خود می‌کوشد تا معنایی دیگر از زندگی اجتماعی را به ما یادآوری کند، که بعدی از زندگی مردم کوچه و خیابان است. به نحوی می‌توان گفت چارچوب تعیین شدهٔ موسیقی را که دارای قوانین سخت و مشخص است را خرد می‌کند تا موسیقی در دسترس عامی‌ترین افراد جامعه قرار گیرد.

شکل‌گیری رپ فارسی با وجود این که اولین اجرای موسیقی رپ در ایران، در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی و توسط حسن شماعی‌زاده خوانده شده‌است؛ اما موسیقی رپ در ایران در دههٔ ۱۹۹۰ میلادی متولد شد؛ به‌طوری‌که جوانان ایرانی ابتدا تنها با رقص هیپ هاپ آشنا شدند و سپس با موسیقی و رشته‌های ورزشی دیگر مانند اسکیت‌بورد و به مرور، نقاشی گرافیتی نیز در ایران ظهور کرد. این سبک موسیقی پس از ترور توپاک شکور (۱۹۹۶۶) و رسانه‌ای شدن نکات مثبت و معضلات این فرهنگ به صورت گسترده‌تری به نسل جدید جوانان ایران معرفی شد.

ر اوایل دهه ۷۰ شمسی، گروه سندی با آهنگ‌های مشهور «برو بابا»، «پری» و چند آهنگ دیگر این نوع موسیقی را به گونه‌ای مؤثرتر در دسترس طرفداران ایرانی قرار داد. متعاقباً در اواخر دهه ۱۳۷۰ خورشیدی موسیقی با این حال و هوا در یک برنامهٔ تلویزیونی به نام «اکسیژن» در ایران پخش شد. این قطعه توسط شهاب حسینی مجری برنامه خوانده شد و تا حدودی مورد توجه قرار گرفت. تقریباً دو سال بعد از این رخداد، اولین آلبوم رسمی رپ فارسی در ایران توسط شاهکار بینش‌پژوه با نام اسکناس منتشر شد. این آلبوم که در سبک رپ طنز بود، اولین آلبوم رپ فارسی بود که در ایران با مجوز رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد.

در مورد فعالیت گروه‌های زیرزمینی رپ فارسی در ایران به دلیل پیچیدگی شرایط و تحت فشار بودن هنرمندان این سبک از موسیقی زیرزمینی، منابع دقیق و موثقی دال بر تاریخچهٔ اصلی، برنامه‌های ملاقات و نحوه شکل‌گیری گروه‌های ابتدائی منتشر نشده‌است. در اواخر دههٔ هفتاد خورشیدی رپ فارسی شکل جدی‌تری به خود گرفت، گروه زدبازی (در ابتدا شامل سامان رضا پور و مهراد مستوفی راد و سهراب مصطفوی)، گروه دونفرهٔ یاشار و شایان و سروش لشکری با نام مستعار «هیچ‌کس»، یاسر بختیاری با نام مستعار «یاس»، بهنام مهرخوان با نام مستعار «دیو سپید» در آمریکا از اولین خوانندگان و سپس بهرام نورایی، عرفان، حسین رحمتی، رضا ناصری آزاد، از اولین گروه‌ها یا اشخاصی هستند که به رپ فارسی پرداختند.

دسته‌بندی خوانندگان رپ فارسی مانند همه جای دنیا به یک دسته اصلی زیرزمینی است؛ اما با این حال در بین این خوانندگان دسته‌بندی‌های فرعی و غیررسمی نیز وجود دارند، مانند:

نسل یکم رپرهایی که قبل از سال ۱۳۸۵ شروع به فعالیت کرده‌اند. امیر تتلو بهرام تهی حصین رضا پیشرو علیرضا جی‌جی (علیرضا جزایری) سالومه ام‌سی غوغا سهراب ام‌جی شاهین نجفی صادق عرفان سروش هیچ‌کس یاس سامان ویلسون (سامان رضاپور) علی قاف مهراد هیدن ساسی

نسل دوم رپرهایی که سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ شروع به فعالیت کرده‌اند. آزاد آزادپور جیدال ریویل سوگند علی سورنا عماد قویدل متین دو حنجره وفا احمدپور اشکان فدایی (اشکان سرانجام) بهزاد لیتو (بهزاد داورپناه) پوبون (پوریا بندکاری) تهم جرشا زخمی سپهر خلسه (سپهر شهابلو) سیجل سینا ساعی سینا مافی شایع (محمدرضا داداش‌پور) کچی بیتز نسیم پاریزه

نسل سوم رپرهایی که سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ شروع به فعالیت کرده‌اند. توماج صالحی حمید صفت آرتا اردوان بامداد پارسالیپ پوریا پوتک (پوریا عرب) حامد فرد دانیال سمی لو صفیر فرزان کنیس کوروش مدگل (آتوسا زمانی)

نسل چهارم رپرهایی که سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ شروع به فعالیت کرده‌اند. سامان یاسین آیریک ایسین چرسی دلو ریبار سیناتزا شاپور علی برش کاردو گادپوری مترپ مجهول مسین ممزی هومان هیپهاپولوژیست یانگ صادن

نسل پنجم رپرهایی که از سال ۱۴۰۰ شروع به فعالیت کرده‌اند. رپرهای نسل ۵ عموماً دهه ۸۰ ای هستند و بیش از اینکه آهنگ رسمی داده باشند فری استایل دارند. آشنا (ابوالفضل عظیمی) اری نیکا امیر حافظ ایکس ویسکی پیاده (متین حیدری) تیام خطیب رادین رضا تیتو سنیور مشکی (دانیال تضاد)