تصورات مردم ۱۰۰سال پیش از اینده!

احتمالا چندان تعجب‌آور نیست که مردم در آغاز قرن بیستم و کمی قبل از آن مطمئن بودند که ماه مقصد آسانی برای ما انسان‌ها خواهد بود. در این زمینه بحثی نیست؛ چون ما انسان‌ها از هزاران سال قبل داستان‌هایی با مضمون سفر و زندگی در قمر طبیعی زمین، ماه، روایت کرده بودیم. مضمون مشترک در بسیاری از این داستان‌ها این فرض مطمئن است که سفر به ماه درنهایت به اتفاقی عادی تبدیل می‌شود. جوزف گلانویل، نویسنده‌ی انگلستانی، در سال ۱۶۶۱ پیش‌بینی کرد که سفر به ماه روزی به‌آسانی سفر به آمریکا خواهد بود که در آن زمان کار چندان راحتی نبود. ژول ورن، نویسنده‌ی شهیر فرانسوی، نیز در سال ۱۸۶۵ کتاب «از زمین به ماه» را منتشر کرد. در این کتاب جذاب علمی‌تخیلی، حتی روش بسیار دقیقی برای سفر به ماه با قطار فضایی شرح داده شده بود.

در کارت‌پستال‌های مصوّر یک قرن قبل نیز، می‌توان تصاویر ماشین‌های پرنده (با ملخ‌هایی جلوی بدنه‌) را دید که ظاهراً به تصور مردم، وسایل نقلیه‌ی مناسبی برای سفر به کره‌ی ماه بودند. نکته‌ی شگفت‌انگیزی که در این کارت ‌پستال دیده می‌شود، این فرض جالب است که می‌توان همان‌طورکه سوار واگن‌های قطار شد و به‌همراه خانواده به‌سمت نزدیک‌ترین پارک جنگلی و تفریحگاه رفت، می‌توان چمدان‌ها را (حتی روی سقف‌ ماشین‌های پرنده) بست و رهسپار سفر به ماه شد. در همین حال، اف.ای. اسمیت در سال ۱۹۳۰ پیش‌بینی کرد که تنها در چند سال انسان به مریخ سفر می‌کند. این پیش‌بینی‌ای است که نزدیک به ۱۰۰ سال بعد همچنان بارها درباره‌ی آن تجدیدنظر می‌شود و زمان‌بندی‌های آن تغییر می‌کند و معلوم نیست چه زمانی به واقعیت بپیوندد.

یکی از پیش‌بینی‌های رایج مردم در ۱۰۰ سال قبل استفاده بسیار گسترده از تلفن‌های تصویری بود. جالب اینکه حتی قبل از اینکه هواپیما اختراع شود، مردم تصور کاملاً روشنی از دستگاه‌هایی شبیه به نرم‌افزار زوم امروزی داشتند. کارت‌پستالی بسیار جالب از اوایل قرن بیستم خانم شیک‌پوشی در پاریس را نشان می‌دهد که با مردی (ظاهراً در کشور چین) گفت‌وگو می‌کند. در نقاشی مشابهی (تصویر بالا)، مردی را می‌بینیم که روی مبل لم داده است و با زنی که روی صفحه‌نمایش بزرگی (بیشتر شبیه به یک آينه قدی) نشان داده می‌شود، به‌صورت تصویری صحبت می‌کند. دستگاهی که می‌‌بینیم با بلندگوهای حلزونی گرامافون و دهنی‌ تلفن‌های قدیمی است؛ اما ایده‌ی کلی آن واقعاً دیوانه‌کننده است. نیکولا تسلا در سال ۱۹۲۶ کنفرانس ویدئویی را پیش‌بینی کرد و ایده‌ی تماس تصویری را برای اولین‌بار یک سال بعد به‌صورت عملی به‌اثبات رسید. به همین ترتیب، این فرض که در چند دهه تماس‌های تصویری کاملاً عادی خواهند شد و به‌راحتی دردسترس همه‌ی مردم خواهند بود، چندان غیرمنطقی نبود. در همین حال، تلفن‌های تصویری در فیلم‌ها و داستان‌های علمی‌تخیلی حضور ثابتی داشته‌‌اند. شاید دلیل این موقعیت خاص تلفن تصویری در فرهنگ عامه را باید در این جست‌وجو کرد که فناوری‌ها لازم برای آن در آن دوران وجود داشت.

ماشین‌های پرنده هم از نمادهای همیشگی داستان‌های علمی‌تخیلی و آینده‌نگرانه بوده‌اند. حجم زیاد ماشین‌های پرنده در پیش‌بینی‌های آینده به‌طوری است که حتی برخی اوقات به شوخی گفته می‌شود دسترسی‌نداشتن به ماشین‌های پرنده در قرن بیستم‌ویکم، ممکن است به‌دلیل پیشرفت ناکافی فناوری باشد. تاریخچه‌ی ماشین‌های پرنده به گذشته‌های دور برمی‌گردد. مجموعه‌ای از کارت‌پستال‌هایی در دوران ویکتوریا (۱۸۳۷ تا ۹۰۱۱) منتشر شده بود که در آن‌ها به‌وضوح انواع ماشین‌ها و وسایل پرنده دیگر نقاشی شده بود. در یکی از این کارت‌پستال‌ها (تصویر بالا)، پستچی‌ای را می‌بینیم که سوار بر خودرویی پرنده نامه‌ها را به‌دست مردم می‌رساند. کمی کمتر از یک قرن قبل، اف.ای. اسمیت پیش‌بینی کرد مردم از ماشین‌های پرنده‌ی شخصی برای سفر به نواحی مختلف دنیا استفاده خواهند کرد و امکان سفر از لندن به گرینلند برای اسکی‌بازی می‌تواند در چند لحظه انجام شود.

اگرچه مفهوم موجودات مصنوعی قدمت طولانی در تاریخ بشر دارد، اصطلاح «ربات» درحدود سال ۱۹۲۱ برای اولین‌بار وارد فرهنگ‌ لغت شد. در این سال، کارل چاپک، نویسنده و فیلسوف اهل کشور چک، نمایشنامه «ربات‌های جهانی روسوم» را به رشته تحریر درآورد. در این نمایشنامه که مضمون اصلی ماشینی‌شدن جهان و به عقب رانده‌شدن انسانیت بود، او از کلمه چکی «روباتا» به‌معنای کار اجباری استفاده کرد که خود از کلمه‌ی اسلاوی به‌معنی «برده» گرفته شده بود. بااین‌حال، بیشتر مردم از مفهوم اصلی چاپک فاصله گرفتند و آینده‌ای باشکوه را متصور شدند که در آن ربات‌ها تمام کارهای یدی ما از کوتاه‌کردن مو تا تمیزکردن خانه‌ها را انجام می‌دهند. همان‌طورکه ۱۰۰ سال قبل پیش‌بینی می‌شد، ربات‌ها در قرن بیست‌ویکم خانه‌های دست‌کم برخی از ما انسان‌ها را تمیز می‌کنند؛ اما هیچ‌کدام از جارو برقی‌های اتوماتیک امروزی مانند رومبا به‌اندازه‌‌ی دستگاه‌های عنکبوتی که در کارت‌پستال‌های آغاز قرن بیستم نقاشی شده‌اند، جالب نیستند. بااین‌حال، همه‌ به ربات‌ها خوش‌بین نبودند. اف.ای. اسمیت در سال ۱۹۳۰ پیش‌بینی کرده بود که دنیای ما در آینده تا حد زیادی مکانیزه می‌شود و ما انسان‌ها دیگر به ساعت‌های طولانی کار احتیاج نخواهیم داشت. در همین حال، او اعتقاد داشت که با این وضع به‌مرور انسان‌ها دچار کسالت و سرخوردگی شدید می‌شوند.

حدود ۱۰۰ قبل خودروها به‌تازگی وارد دنیای ما شده بودند و همچنان مدتی طول کشید تا رایج شوند. بنابراین، کاملاً درک‌کردنی است که تعداد کمی از آینده‌پژوهان دنیای مدرن ماشین‌محور را تصور کرده‌اند. ازاین‌رو، بسیاری از پیش‌بینی‌های آینده برمبنای قطار شکل گرفته‌اند. در آن روزگار، قطار یکی از پرطرفدارترین وسایل حمل‌و‌نقل عمومی بود. وقتی صحبت از آینده‌ای بهتر می‌شد، همه‌ قطارهای بهتری با سرعتی باورنکردنی را در ذهن خود می‌پروراندند. در سال ۱۹۰۰، مهندسی به نام جان الفرث واتکینز مقاله‌ای چاپ کرد و در آن پیش‌بینی خود از زندگی در قرن بیست‌ویکم را شرح داد. یکی از پیش‌بینی‌های او که از مدت‌ها قبل به واقعیت پیوسته بود، ظهور قطارهای پرسرعتی بود که بتوانند با سرعتی بیش از ۴۵۰ کیلومتر‌‌بر‌‌ساعت سفر کنند. این در حالی است که قطارهای تندرو آسلا اکسپرس آمریکا با سرعت بسیار بیشتر از ۵۴۰ کیلومتر‌‌بر‌‌ساعت سفر می‌کنند. قطارهای گلوله‌ای ژاپن حتی گوی سبقت را از آن‌ها هم ربوده‌اند و با سرعت سرسام‌آور بیش از ۷۲۰ کیلومتر‌‌بر‌‌ساعت حرکت می‌کنند.