اشنایی با زندگی عشایر ایران!

زندگی جالب عشایر ایرانی باستانی ترین روش زندگی بشر است ، ویژگی ای که آن را به عنوان یک جذابیت از دوران فن آوری در می آورد. تقریباً در همه جای دنیا ، عشایر عرف و آداب و رسوم محلی خود مانند سبک زندگی خود ، زبان ، موسیقی ، غذای محلی ، لباس ، مراسم ، و غیره را حفظ کرده اند. مهاجرت برای بقا: این روح زندگی عشایری در ایران است. همانطور که آنها نسیم تازه پاییز را احساس می کنند که به آنها می گوید روزهای سرد در راه هستند ،از قرن هشتم تا ششم پیش از میلاد قبیله های ساکن آسیای میانه و ایران به دلیل رشد اقتصادی دامپروری به زندگی یک زندگی عشایری روی آوردند.

كهن ترین شیوه زیست بشر است كه پابرجا بودن آن تا عصر حاضر از بزرگ ترین جاذبه های این شیوه معیشت است و همین شیوه خاص زندگی سبب شده ایلات و عشایر دیدنی ترین جاذبه عصر تكنولوژی لقب بگیرند. عشایر به شیوه ای جذاب و باورنكردنی طی قرن ها وسال های طولانی اقدام به حفظ سنن و آداب و رسوم گذشته خود نموده اند و این اصالت به جاذبه ای برای صنعت گردشگری تبدیل شده است. آنچه که در زندگی عشایری خیلی ملموس است حضور و تلاش زنان نسبت به مردان است. زنان عشایری زنان قدرتمندی هستند که بخش عمده‌ای از مسئولیت‌های زندگی کوچ‌نشینی بر دوش آن‌ها است.

مسئولیت‌هایی که هر کدام در ذهن گردشگران چون یک جاذبه از سبک خاصی از زندگی تجلی پیدا می‌کند. تربیت کودکان، شیردوشی، ماست زنی، کره‌ گیری و بسیاری فعالیت‌های دیگر در ایل را زنان انجام می‌دهند و قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم و گبه که حاصل فکر و اندیشه و خلاقیت زنان عشایر است، مسکن عشایر و نوع زندگی آن‌ها، زبان و موسیقی، غذاهای محلی، صنایع دستی، رقص و لباس‌های محلی به همراه آیین‌های به‌جای آوردن جشن‌های عروسی و محلی از مهم‌ترین جاذبه‌های ایلات و عشایر است. مردم کوچ‌نشین از نظر پوشاک فرهنگ بسیار جالبی دارند به‌طوری که لباس آن‌ها به‌ویژه لباس زنان آنان، شهرت جهانی دارد.

مسئله قومی و فـرهنگی که بـا شکوفایی اسـتعدادها و سلیقه‌ها همراه است. وجود مواد اولیه بافت پارچه و پوشاک نظیر مو، پشم گوسفند، کرک، پنبه و ابریشم که در سـطح مناطق عشایری تولید می‌شود. برای فرار از سرما به انواع کلاه پشمی و پوشش‌های نمدی نیاز دارند یا زن‌ها برای حـفظ ‌ وجاهت خود، از لباس‌های بلند و روسری‌های رنگین و جالب استفاده می‌کنند، اما شکل، دوخـت، انـدازه و انـتخاب رنگ‌ها در طوایف کوچ‌نشین نوعی وحدت فرهنگی به آنان بخشیده که علاوه بر مرغوبیت و جاذبیت، شـهرت ویژه‌ای نیز برای این جـوامع کوچ‌ نشین فراهم کرده است. مسكن عشایر و نوع زندگی آن ها، زبان و موسیقی، غذاهای محلی، صنایع دستی، رقص و لباس های محلی به همراه آیین های به جای آوردن جشن های عروسی و محلی از مهم ترین جاذبه های ایلات و عشایر است.

بارزترین مشخصه ایلات و عشایر شیوه زیست آنان است كه بر خلاف یك جا نشینان روستایی و شهری، در كوچ و نقل و انتقال دایمی سیاه چادرها و رمه های خود هستند. عشایر كوچ رو كه یكی از جاذبه های مهم گردشگری فرهنگی به شمار می آیند در همه نقاط ایران، در حوزه های غرب و جنوب غرب، شرق و جنوب شرق، شمال غرب، شمال شرق و مركزی ایران ایلات و عشایر پراكنده شده اند. در حوزه غرب و جنوب ایران رشته كوه های زاگرس كشیده شده كه دارای بیش از ده میلیون هكتار جنگل بلوط، بادام كوهی و پسته وحشی و آب و هوای مرطوب و مراتع غنی است. وجود خصوصیات طبیعی یاد شده سبب شده ایلات و عشایر متعددی دراین منطقه پراكنده باشند. رشته كوه های زاگرس از كوه های آرارات در شمال آغاز و تا استان فارس در جنوب ایران تداوم یافته و از آن جا به موازات خلیج فارس به شرق كشیده شده و به كوه های پاكستان می رسند.

مسكن عشایر و نوع زندگی آن ها، زبان و موسیقی، غذاهای محلی، صنایع دستی، رقص و لباس های محلی به همراه آیین های به جای آوردن جشن های عروسی و محلی از مهم ترین جاذبه های ایلات و عشایر است. بارزترین مشخصه ایلات و عشایر شیوه زیست آنان است كه بر خلاف یك جا نشینان روستایی و شهری، در كوچ و نقل و انتقال دایمی سیاه چادرها و رمه های خود هستند. عشایر كوچ رو كه یكی از جاذبه های مهم گردشگری فرهنگی به شمار می آیند در همه نقاط ایران، در حوزه های غرب و جنوب غرب، شرق و جنوب شرق، شمال غرب، شمال شرق و مركزی ایران ایلات و عشایر پراكنده شده اند.

در حوزه غرب و جنوب ایران رشته كوه های زاگرس كشیده شده كه دارای بیش از ده میلیون هكتار جنگل بلوط، بادام كوهی و پسته وحشی و آب و هوای مرطوب و مراتع غنی است. وجود خصوصیات طبیعی یاد شده سبب شده ایلات و عشایر متعددی دراین منطقه پراكنده باشند. رشته كوه های زاگرس از كوه های آرارات در شمال آغاز و تا استان فارس در جنوب ایران تداوم یافته و از آن جا به موازات خلیج فارس به شرق كشیده شده و به كوه های پاكستان می رسند. وجود ارتفاعات سرسبز و خنک، در كنار دره های پرآب و جنگلی و دشت های معتدل و نسبتا گرم در یك محدوده نزدیک گاه زندگی كوچ نشینی در چارچوب یک منطقه محدود را میسر ساخته و دام داران را از رنج كوچ های طولانی و برون منطقه رهایی بخشیده است.

عشایر كرد از زمان های گذشته در شمالی ترین بخش زاگرس در محدوده استان های آذربایجان غربی و كردستان پراكنده شده اند كه امروزه برخی از آن ها در كوهستان های اطراف اسكان یافته اند. ایلات مشهور شكاک، مامش، زرزا، قره پاپاقدر استان آذربایجان غربی وایلات گلباغی،طوایف اورامانات، طوایف مریوان، طوایف سنندج، طواف بانه،عشایر جوانرود، طوایف سقز و طوایف مستقل در محدوده استان كردستان و كرمانشاه كوچ نشینی هنوز رواج دارد و ایلات كرد جاف، كلهر، قلخانی، سنجابی،گوران و كرند در این منطقه پراكنده شده . ایلات و عشایر كرد ایران نیز به عنوان حافظان آداب و رسوم و سنت های این قوم بزرگ از اهمیت خاصی برخوردار هستند و دارای جاذبه های گردشگری فراوانی هستند. جامعه عشایری جایگاه ویژه ای دارند. قوم كرد از لحاظ فرهنگی سابقه چشمگیری دارد. زبان، شعر، رقص، موسیقی، آداب و رسوم به جای مانده در این پهنه از سرزمین ایران قدمتی دیرینه دارند.

طوایف لرستان در یك تقسیم بندی به دو بخش لر و لک تقسیم می شوند كه از نظر لهجه،سنن، آداب و رسوم و برخی مسایل مذهبی با یک دیگر تفاوت دارند. ایلات و طوایف لک در شمال و شمال باختری لرستان سكونت دارند و سرزمین لك نشین به صورت خط منحنی در دره های رودخانه سیمره میان بروجرد، نهاوند،خرم آباد، كرمانشاه و ایلام قرار گرفته است. در گذشته لک ها به طوایف وند و لرها به فیلی شهرت داشتند. الوار ایران در لرستان، بخشی از ایلام ، چهارمحال و بختیاری ، كهگیلویه و بویر احمد و بخشی از استان فارس و بوشهر زندگی می كنند. در سایر نقاط ایران مثل كرمان نیز طوایف پراكنده لر وجود دارند. عشایر کوچ نشین گروهی از افرادی هستند که به همراه قبیله ، خانواده و کلیه وسایل خود از یک مکان به مکان دیگر می روند، کوچ نشینی سبک زندگی قبیله ای است و اقتصاد آنها مبتنی بر گله داری است. جابجایی از یک مکان به مکان دیگر و حرکت به عنوان یک گروه بزرگ مهمترین جنبه های زندگی عشایری است.

کوچ عشایر در تابستان به ییلاق (حومه خنک تر) و به پشت به قشلاق (مناطق گرمتر) در زمستان منتقل می شوند و تغییر در فصول با سفر تور عشایری ایران فرصتی برای بازدید از این جاذبه عالی است که هنوز در قرن بیست و یکم وجود دارد. از زمانهای گذشته تاكنون بخشی از مردم در پهنه جغرافيايی ايران نوعی از زندگی را برگزيده اند كه با استفاده از چراگاه های طبيعی، به پرورش دام می پردازند و فعاليت عمده آنها دامداری است. جامعه عشايری كشور در كنار جامعه شهريی و روستايی جامعه سومی را به وجود آورده است. اين جامعه با گذشت قرون، در اثر عوامل گوناگون اهميت خود را از دست داده است. اززمانهای قدیم ايلات و عشاير كشور در نقاط پرجمعيت سهم مهمی در اداره مملكت به عهده داشته اند. ايل كه همواره با كوچ همراه می باشد واژه ای تركی است به معنی دوست، موافق، همراه، يار، رام، مطيع، طايفه، قبيله، گروه و مخصوصاً به مردم چادر نشين اطلاق می گردد. در متن تاريخی واژه ايل نخستين بار به هنگام حكومت ايلخانان به كار برده شده است و بر اقوام كوچ نشين و نيمه كوچ نشين شبان دلالت میكند. به نظر می رسد كه افراد يک گروه كوچ اگر عمدتا با هم دارای نسبت هاي خويشاوندی نسبی و سبب هستند وبه طور كلی يک شبكه خويشاوندی را تشكيل می دهند كه در مواردی رابطه خويشاوندی ميان آنها پنهان است.

نظر می رسد كه افراد يک گروه كوچ اگر عمدتا با هم دارای نسبت هاي خويشاوندی نسبی و سبب هستند وبه طور كلی يک شبكه خويشاوندی را تشكيل می دهند كه در مواردی رابطه خويشاوندی ميان آنها پنهان است. آنچه که در زندگی عشایری خیلی ملموس است حضور و تلاش زنان نسبت به مردان است. از تولید و بافت سیاه چادر، چیت، قالی، گلیم، گبه، جاجیم و نخ ریسی گرفته تا فرآوری ماست، کره، روغن، پنیر، کشک، دوغ، پخت نان و در نهایت بچه داری، با زنان است و اصولا عشایر سهم قابل توجهی در تولید و عرضه گوش قرمز، لبنیات و پشم دارند.ریشه مایه های نقوش، قالی ها و گلیم های عشایر در واقع انعکاسی از عناصر طبیعت پیرامونی آنان است. کوچ عشایر از جابجایی و حرکت افراد و خانوارهای عشایری بین قلمروهای ییلاقی (سردسیر) و قشلاق (گرمسیر) که با هدف دسترسی به علوفه مرتعی تازه برای تعلیف احشام و اهتراز از گرما و سرمای شدید انجام می‌گیرد. کوچ عشایر معمولاً با شرکت همه افراد خانوار، بار و بنه و سرپناه قابل حمل در قالب رده‌های ایلی و یا امروزه به صورت انفرادی و تک‌خانواری صورت می‌گیرد. کوتاه و بلند بودن مسیرکوچ، تغییری در مفهوم کوچ عشایر به وجود نمی‌آورد. مسیر کوچ: به خط سیر حرکت و جابجای عشایر کوچنده از ییلاق به قشلاق و بالعکس اطلاق می‌شود. به مسیرهای سنتی کوچ عشایر «ایلراه» گفته می‌شود.

کوچ عشایر از جابجایی و حرکت افراد و خانوارهای عشایری بین قلمروهای ییلاقی (سردسیر) و قشلاق (گرمسیر) که با هدف دسترسی به علوفه مرتعی تازه برای تعلیف احشام و اهتراز از گرما و سرمای شدید انجام می‌گیرد. کوچ عشایر معمولاً با شرکت همه افراد خانوار، بار و بنه و سرپناه قابل حمل در قالب رده‌های ایلی و یا امروزه به صورت انفرادی و تک‌خانواری صورت می‌گیرد. کوتاه و بلند بودن مسیرکوچ، تغییری در مفهوم کوچ عشایر به وجود نمی‌آورد. مسیر کوچ: به خط سیر حرکت و جابجای عشایر کوچنده از ییلاق به قشلاق و بالعکس اطلاق می‌شود. به مسیرهای سنتی کوچ عشایر «ایلراه» گفته می‌شود. زیست‌ بوم عشایری: محدوده‌ای ازسرزمین و قلمروایل و یاقلمرو رده‌های ایلی عشایر است که علی‌الاصول شامل ییلاق، قشلاق و مسیر بین این دو (میان‌بند) است. ییلاق یا سردسیر: به محدوده زیستی و قلمرو جغرافیایی گفته می‌شود که عشایر تمام و یا قسمتی از فصول بهار و تابستان را درآن می‌گذرانند. در بین برخی از عشایر به ییلاق، سرحد نیز گفته می‌شود. قشلاق یا گرمسیر: به محدوده زیستی و قلمرو جغرافیایی گفته می‌شود که افراد و خانوارهای عشایری، تمام یا قسمتی از فصول پاییز و زمستان را در آنجا سپری می‌کنند. میان‌بند: به مناطق بین قلمروهای ییلاقی و قشلاقی عشایر اطلاق می‌شود. مسیرهای عبور عشایر (ایلراه‌ها) و اتراق گاه‌های موقت بین راهی در میان‌بند قرار داشته است. همچنین متناسب با فصل یا دوره کوچ، میان‌بند دارای مراتع بهارگه چر یا بهارچر و پاییزچر بوده است.