چرا مغز ما بعضی خاطرات را عمدا پاک می‌کند؟

فراموش میکنی تا قوی بمانی! 🤯 مغز بعضی خاطرات را عمدا پاک میکند تا از تو محافظت کند... راز این عملیات پاکسازی چیست؟ هوش روانشناسی

۱: مقدمه علمی مغز انسان فقط آرشیوی از خاطرات نیست؛ بلکه سیستمی هوشمند است که تصمیم می‌گیرد چه چیزهایی را نگه دارد و چه چیزهایی را حذف کند. دانشمندان این پدیده را فراموشی انتخابی (Selective Forgetting) می‌نامند. در این حالت، مغز به‌طور آگاهانه مسیر دسترسی به برخی خاطرات را می‌بندد — معمولاً آن‌هایی که با احساسات دردناک، استرس یا آسیب روحی همراه بوده‌اند. به بیان ساده‌تر، مغز گاهی برای محافظت از ما، تصمیم می‌گیرد ما را از بعضی خاطرات جدا کند.

۲: عملکرد مغز در فراموشی انتخابی فرایند یادآوری در مغز با کمک ناحیه‌ای به نام هیپوکامپ انجام می‌شود. اما زمانی که مغز احساس خطر یا فشار روانی کند، بخشی دیگر به نام پری‌فرونتال کورتکس (prefrontal cortex) وارد عمل می‌شود و سیگنال‌های مهاری به هیپوکامپ می‌فرستد. نتیجه؟ ارتباط نورونی مربوط به آن خاطره ضعیف می‌شود و ذهن دیگر به‌راحتی به آن دسترسی ندارد. این یعنی مغز دقیقاً دکمه‌ی “حذف موقت” دارد — اما برای احساسات، نه برای فایل‌ها.

۳: چرا مغز چنین کاری می‌کند؟ این نوع فراموشی یک اشتباه نیست، بلکه مکانیسم دفاعی طبیعی ذهن است. وقتی تجربه‌ای بیش از حد دردناک باشد (مثل از دست دادن، ترس یا اضطراب شدید)، مغز مسیر یادآوری آن را می‌بندد تا از فروپاشی روانی جلوگیری کند. به همین دلیل است که بعضی افراد خاطرات مربوط به دوران سخت زندگی‌شان را به‌سختی به یاد می‌آورند یا تنها بخش‌هایی از آن را به خاطر دارند. مغز آن‌ها برای بقا، بخشی از حقیقت را پنهان کرده است.

۴: شواهد علمی از تحقیقات در پژوهشی در دانشگاه کمبریج (۲۰۱۷)، از شرکت‌کنندگان خواسته شد که خاطرات منفی خود را «عمداً فراموش کنند». اسکن‌های MRI نشان داد که در این حالت، فعالیت ناحیه‌ی هیپوکامپ واقعاً کاهش پیدا می‌کند. این یعنی مغز می‌تواند با تمرکز و کنترل ذهن، مسیر یادآوری خاطرات را تغییر دهد. در واقع، ما گاهی آگاهانه دستور فراموشی می‌دهیم — حتی اگر متوجهش نباشیم.