ما در جهان اشتباهی هستیم؟

وقتی می‌پرسیم «آیا ما توی جهان اشتباهی هستیم؟»، ممکنه بعضی‌ها فکر کنن این فقط یه سوال فلسفی بی‌معنیه. ولی در واقع، این سوال به قلب خیلی از دغدغه‌های انسانی وصل میشه: از احساس «بی‌جایی» گرفته تا بحران‌های زیست‌محیطی.

فرض کن داری توی یک بازی ویدیویی بازی می‌کنی. هر چیز کوچیکی که اتفاق می‌افته، بخشی از همون بازیه: مکانیک‌ها، قوانین، حتی باگ‌ها. حالا بیایم این رو به جهان واقعی بکشونیم: ما هم توی یک «سیستم» زندگی می‌کنیم — که قوانینش همون قوانین فیزیکه — و خودمون وسطش گیر افتادیم. حالا سوال اینه: «ممکنه ما توی جهان اشتباهی باشیم؟» یعنی جایی که نباید باشیم، یا نسخه‌ی نادرست ما اینجاست

از دید کیهان‌شناسی، جهان ما طبق داده‌ها از بیگ‌بنگ شروع شده و قوانین فیزیک از همون اولش شکل گرفتن. تا جایی که علم می‌دونه، ما «به طور تصادفی» اینجا نیستیم، بلکه نتیجه‌ی میلیاردها سال فرگشت و تغییرات کیهانی هستیم. اما! نظریه‌هایی مثل «چندجهانی» (Multiverse) می‌گن ممکنه بی‌نهایت جهان دیگه وجود داشته باشه که قوانین فیزیکشون فرق داره. توی بعضیاش شاید حتی چیزی مثل «ما» اصلاً نتونه وجود داشته باشه. این یعنی از دید علمی، ما توی یک نسخه خاص از جهان هستیم، ولی نه «اشتباهی» — فقط یکی از بی‌نهایت انتخاب‌های ممکن.

حالا از دید انسانی و ذهنی: خیلی وقت‌ها وقتی حس می‌کنیم «جهان اشتباهیه»، در واقع داریم درباره زندگی شخصی خودمون حرف می‌زنیم، نه کیهان. یعنی حس می‌کنیم با محیط، آدم‌ها یا شرایط هماهنگ نیستیم. این بیشتر یک حس روان‌شناختیه تا یک حقیقت فیزیکی. فلسفه‌های مثل اگزیستانسیالیسم می‌گن: حتی اگه جهان به نظر «اشتباه» بیاد، ما می‌تونیم معنا رو خودمون بسازیم. یعنی جهان یه زمین خالیه، ما هستیم که روش داستان می‌سازیم. اما آدم‌ها خیلی وقتا حس می‌کنن جاشون تو این دنیا نیست. ممکنه این حس از تنهایی بیاد (وقتی می‌بینی بقیه با دنیا راحت کنار اومدن ولی تو نه). یا از اختلاف ارزش‌ها (وقتی می‌بینی جامعه مسیری رو میره که برات بی‌معنیه). یا حتی از رنج شخصی (وقتی ضربه‌های زندگی باعث میشه فکر کنی «اصلاً چرا من اینجام؟»). این حس، به خودی خودش «دلیل علمی» برای اشتباه بودن جهان نیست؛ بیشتر نشون میده که جهان برای همه ما یکسان ساخته نشده و تجربه‌ها، متفاوت و گاهی ناعادلانه‌ان. اما همین تفاوت تجربه‌ها، باعث رشد، تغییر و حتی پیدا کردن مسیرهای جدید میشه. یعنی شاید «حس اشتباه بودن» بخشی از همون چیزی باشه که ما رو مجبور می‌کنه به دنبال معنا بگردیم

بعضی‌ها میگن: «ما انسان‌ها مثل یه اشتباه بزرگ طبیعتیم» چون داریم زمین رو نابود می‌کنیم. از این زاویه، شواهدی هست که نشون میده موجودات زنده‌ی دیگه میلیون‌ها سال بدون ما تعادل داشتن، ولی ما تو چند قرن اخیر اکوسیستم رو به هم زدیم. تغییرات اقلیمی انقراض گونه‌ها آلودگی آب و هوا اما از طرف دیگه، طبیعت همیشه تغییر کرده؛ حتی بدون انسان‌ها (شهاب‌سنگ‌ها، آتشفشان‌ها، یخ‌بندان‌های سراسری). اما از طرف دیگه، طبیعت همیشه تغییر کرده؛ حتی بدون انسان‌ها (شهاب‌سنگ‌ها، آتشفشان‌ها، یخ‌بندان‌های سراسری). انسان‌ها «اشتباه» نیستن، ولی تاثیرشون روی زمین بزرگ و خطرناکه. فرقش اینه که ما می‌تونیم تصمیم بگیریم که مسیر رو عوض کنیم، چیزی که شهاب‌سنگ‌ها و آتشفشان‌ها بلد نیستن.

از نظر علمی، ما بخشی از همین کیهانیم. از نظر احساسی، ممکنه حس کنیم «جهان اشتباهه» یا «ما اشتباهیم» چون انتظاراتمون با واقعیت نمی‌خونه. ولی اگر «اشتباه بودن» رو به معنی «ناهماهنگی» بگیریم، میشه گفت: زمین و جهان همونجوری که هستن، ادامه میدن. این ما هستیم که باید تصمیم بگیریم می‌خوایم با این واقعیت هماهنگ بشیم یا تغییرش بدیم. گاهی شاید جواب واقعی این باشه که «جهان اشتباه نیست، ولی هنوز کامل هم نیست — و ما بخشی از فرآیند کامل‌تر شدنشیم.»