فرانچسکو پترارک، پدر اومانیسم

فرانچسکو پترارکا معروف به پترارک یا پتراک در ۲۰ ژوئیه ۱۳۰۴ در شهر آرتزو ایتالیا به دنیا آمد و در تاریخ ۱۹ ژوئیه ۱۳۷۴ میلادی درگذشت.

پترارک در خانواده‌ای اصیل دیده به جهان گشوده و با سنت‌های عمیق فرهنگی زندگی‌اش عجیبن شده بود، اندیشمندی که بعدها زبان ایتالیایی را نجات بخشید. پدرش مشاور حقوقی بود که در ۱۳۰۲ از فلورانس¹ تبعید شده و به آرتزو² آمده بود. وی تا هشت سالگی همراه خانواده‌اش در استان توسکانی³ زندگی کرد، سپس در سال ۱۳۱۲ به آوینیون⁴ فرانسه نقل مکان کرد. پس از مرگ پدرش در ۱۳۲۶، پتراک که در بولونیا⁵ حقوق می‌خواند به آوینیون فرانسه بازگشت و تا سال ۱۳۳۰ در خدمت کلیسا بود. ______________________ 1 Florence 2 Arezzo 3 Toscana 4 Avignon 5 Bologna

بعضی گفته‌اند پترارک در ۱۳۲۷ بود که در کلیسای آوینیون به لایورا برخورد و سخت به او دل باخت، دختری فرانسوی که نامش در ترانه‌های پتراک جاودانه شده‌است. و برخی نوشته‌اند وی همانند شاعر معاصر ایرانی خود، حافظ شیرازی، بانویی خیالی را وصف کرده‌است. سالها بعد این زن خیالی پترارک «لورا» نام داشت که قسمتی از اشعار او مربوط به دوران زنده بودن این زن خیالی حقیقی و قسمتی دیگر پس از مرگ اوست که در این قسمت کوشیده‌است مردم را از دلبستگی به مال و مقام دنیوی دور سازد.

فرانچسکو تحصیلات خود را بنا بر میل پدر در رشته حقوق در بولونیا آغاز کرد، اما دنباله آن را نگرفت و همه وقتش را برای ادبیات صرف کرد و سعی کرد که دنباله‌ی علاقه‌ی شخصی‌اش را بگیرد و زندگی‌اش را وقف نویسندگی و شاعری کند .

او اندیشمند، تاریخ‌نگار، نویسنده، شاعر، انسان‌شناس و انسان‌گرای ایتالیایی است و به عنوان اولین شاعر مدرن و از متقدمان انسان‌گرایی شناخته می‌شود. وی اغلب به عنوان «پدر اومانیسم¹» نامیده می‌شود. دانش وسیع او از نویسندگان کلاسیک و احیای دوبارهٔ زبان لاتین باعث شده او را به عنوان اولین و بزرگترین انسان‌شناس یاد کنند. __________________ 1 Humanism

وی همچنین نقش مهمی در پیشرفت زبان ایتالیایی به عنوان یک زبان ادبی داشت. او علاوه بر ادبیات، به تحقیقات نیز بسیار علاقمند بود و تحقیقات گسترده‌ای در حوزه‌ی انسان شناسی، تاریخ و جامعه شناسی انجام داده است. مطالعات او را نمی‌توان مطالعات مردی محقق یا گردآورنده دانست، به کوشش فاضل و ادیبی است که قصد دارد جهان از دست رفته‌ای را دوباره زنده کند. پترارک در نثر و نظم استاد بود و باعث اعتبار زبان لاتین شد. پتراک بود که با زحمت زیاد آثار نویسندگان و اندیشمندان قدیم از جمله سیسرون¹ را جمع‌آوری کرد. __________________ 1 Cicero

وی در نثر و نظم استاد بود و باعث اعتبار زبان لاتین شد به همین دلیل سنای رم به او لقب ملک‌الشعرا داد. درحقیقت پترارک به سبب هوش سرشار، فرهنگ وسیع، آداب دانی و ظرافت در رفتار، توجه مقامات حکومتی و مذهبی را به خود جلب کرد و تحت حمایت کاردینال کولونا¹ قرار گرفت و مدتها چون فرزندی عزیز نزد او به سر برد و بر اثر پشتیبانی او به ریاست مدرسه ای بزرگ منصوب گشت. ____________________ 1 Ascanio colonna

غزل سعدی در قرن سیزدهم میلادی سروده شده است و حدود یک قرن پس از او نیز پترارک در ایتالیا سونت می‌سرود. نقش منحصربه‌فرد سعدی در تکامل غزل فارسی، یکی از جوانبی است که ساختار غزل سعدی را به ساختار سونت اروپایی نزدیک می‌کند. سونت ایتالیایی، نخستین ژانر غنایی اروپا در آستانه‌ی رنسانس است که در دست پترارک به کمال رسید.

از همین رو عشق در غزلیات سعدی آیین خاص خود را دارد و ابعاد این آیین را می‌توان ذیل عنوان سنت‌های عاشقانه غزل سعدی و در مقایسه با سنت‌های عاشقانه پترارک بررسی و مطالعه کرد.

شروع عصر رنسانس در اواخر قرن چهاردهم، موجب توسعه اقتصادی، سیاسی و پیشرفت فرهنگی زیادی در ایتالیا شد و از این زمان بود که کتاب‌های صرف و نحو ایتالیایی تألیف شد و در کنار ترقی زبان ایتالیایی، از رونق زبان لاتین کاسته شد. فرانچسکو پترارکا مربوط به این دوره است که به زبان لاتین و ایتالیایی آثار مهمی تألیف کرده است. تعبیر «عصر ظلمت در اروپا» از پترارک است که عنوان اوضاع قرون وسطی در این قاره قرار گرفته است.