ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا چیست؟

ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا (Nyctophobia) چیست؟ «ترس شدید از تاریکی یا شب است که می‌تواند با علائم شدید اضطراب و افسردگی همراه باشد. این ترس زمانی مسئله‌ساز است که بیش‌ازحد و غیرمنطقی باشد و زندگی روزمره‌ی فرد را مختل کند. ترس از تاریکی اغلب در دوران کودکی شروع می‌شود و به‌عنوان بخشی از فرایند رشد طبیعی در نظرگرفته می‌شود. ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا یکی از فوبیاهای نسبتا رایج در بین بزرگسالان است. ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا به ترس و وحشت بیش از حد یک شخص از تاریکی گفته می‌شود. فردی که دچار فوبیا تاریکی است، با حضور در موقعیت و مکان‌های تاریک دچار اضطراب و ترس زیاد می‌شود. در برخی از موارد، حتی ممکن است فرد دچار حمله پانیک شود.» در کودکان ۲ الی ۳ سال، کاملا طبیعی است که کودک از حضور در محیط‌های تاریک بترسد؛ زیرا در تاریکی محیط کاملا برای کودک ناشناخته است و نمی‌تواند از حس بصری خود برای تشخیص محیط استفاده کند؛ اما رفته‌ رفته، با شناخت بیشتر محیط و آشنا شدن با مفهوم تاریکی، ترس از تاریکی باید از بین برود؛ اما اگر ترس از تاریکی همچنان با کودک همراه باشد و تا سنین نوجوانی و بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند، به عنوان یک مشکل جدی و فوبیا تاریکی (نیکتوفوبیا) شناخته می‌شود. فوبیا تاریکی یا نیکتوفوبیا از آن دسته ترس‌هایی است که می‌تواند زندگی نرمال و روزمره فرد را دچار مشکل کند. کسی که از تاریکی می‌ترسد، شب‌ها نمی‌تواند تنها بخوابد و دچار مشکلات خواب می‌شود؛ همچنین ترس از تاریکی باعث بروز اختلالاتی مثل افسردگی و اضطراب در فرد نیز می‌شود و می‌تواند زندگی نرمال فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد؛ از این رو بسیار مهم است که به دنبال درمان فوبیای تاریکی باشیم.

ترس از تاریکی با علائم واضح و مشخصی همراه است. اولین و روشن‌ترین علامت فوبیای تاریکی، ترس و وحشت بی‌سابقه از تاریکی است. در برخی از موارد نیز، فرد حتی با فکر کردن به تاریکی می‌تواند دچار علائم ترس شود. علاوه بر این، نیکتوفوبیا با علائم جسمی و روانی زیر همراه است: ~علائم جسمانی نیکتوفوبیا «×بالا رفتن ضربان قلب ×مشکل در تنفس ×ناراحتی معده ×تعریق ×بالا رفتن دمای بدن» ~علائم روانی و احساسی نیکتوفوبیا «×اضطراب و وحشت ×احساس ترس ×حمله پانیک ×تجربه احساسات غیرواقعی (مثل دیدن روح یا هیولا)»

- «توجه داشته باشید که هرگونه حس ترس نسبت به تاریکی، به عنوان نیکتوفوبیا تشخیص داده نمی‌شود. ترس از تاریکی زمانی به عنوان اختلال و فوبیا تاریکی شناخته می‌شود که به طور پیوسته و خیلی شدید در فرد ظاهر شود؛ تا جایی که فرد قادر به ادامه زندگی نرمال خود نباشد و شب‌ها نتواند تنهایی به خواب برود»

دلایل ترس از تاریکی در بزرگسالان «عوامل زیادی ممکن است در ابتلا به ترس از تاریکی یا نیکتوفوبیا موثر باشد؛ اما در حالت کلی ترس از تاریکی با ترس از خشونت یا حمله مهاجمان احتمالی ارتباط دارد. به این معنا که چون فرد در تاریکی جایی را نمی‌بیند، احساس می‌کند که هزاران تهدیدهای احتمالی جسم و جان او را مورد هدف قرار ‌دادند. تحقیقات انجام شده نشان داده که مهم‌ترین علت ترس از تاریکی به خود تاریکی مربوط نیست؛ بلکه به دلیل خطرات ناشناخته و پنهان شده در تاریکی است و همین موضوع باعث شده تا در بیشتر فیلم‌های ترسناک، از تاریکی برای ترساندن بینندگان استفاده کنند.»

نیکتوفوبیا و اختلالات خواب «نیکتوفوبیا ممکن است با یک اختلال خواب مانند بی‌خوابی (insomnia) همراه باشد. مطالعه‌ای که بر روی دانشجویان یک دانشگاه که اختلال بی‌خوابی دارند انجام شد نشان داد که حدود نیمی از آن‌ها از تاریکی می‌ترسند. محققان پاسخ دانشجویان به سر و صدا را در زمان روشنایی و تاریکی بررسی کردند. افرادی که بیشترین مشکلات خواب را داشتند در تاریکی با شنیدن صدا بیشتر وحشت زده می‌شدند.»

عوارض نیکتوفوبیا چیست؟ «نیکتوفوبیا مانند دیگر بیماری‌های روحی و روانی عوارضی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها بی‌خوابی است. خوابیدن در محیطی که چراغ آن خاموش است یا فکر کردن به تاریکی مانع خواب شبانه می‌شود و استرس و اضطراب بسیاری برای فرد به همراه دارد. این افراد سعی کنند با چراغ روشن بخوابند، خوابیدن با چراغ روشن موجب آرامش آن‌ها می‌شود. درمان نشدن نیکتوفوبیا در بزرگسالان می‌تواند مشکلات بیشتری برای فرد ایجاد کند. کم خوابیدن افراد به دلیل ترس از تاریکی که دارند موجب تضعیف سیستم ایمنی آن‌ها می‌شود، به دنبال تضعیف سیستم ایمنی فرد در طول روز احساس خستگی و خواب‌آلودگی دارد. کم‌خوابی در کودکان با اختلال در رشد کودک همراه است، اگر رشد کودک کامل نباشد قدرت یادگیری آن کاهش پیدا می‌کند.»

راه‌های مقابله با ترس از تاریکی درمان برای افرادی که به دلیل نیکتوفوبیا دچار استرس و اضطراب فراوانی می‌شوند شامل ترکیبی از تغییر سبک زندگی و مراجعه به یک روانشناس است. راهکارهایی که برای درمان نیکتوفوبیا در خانه پیشنهاد می‌شود شامل موارد زیر است: ×شناسایی یک عبارت مقابله‌ای برای کاهش اضطراب ×تمرینات تنفسی مانند نفس عمیق کشیدن برای کاهش افکار منفی و تقویت خواب ×تمرکز بر روی یک تصویر مثبت در تاریکی ×تمرین ریلکسیشن و آرمیدگی عضلانی پیشرونده

درمان ترس از تاریکی در بزرگسالان: ×رفتار درمانی شناختی (CBT) ×مواجهه درمانی ×مصرف دارو