شب یلدا چگونه شکل گرفت؟

جشن‌های باستانی ایرانیان، به نام "شب یلدا" یا همان "شب چله" بحث می‌کنیم. طولانی‌ترین و تاریک‌ترین شب سال، شب یلدا است. جشن شب یلدا در ایران و کشورهایی مانند آذربایجان، افغانستان و تاجیکستان که در گذشته بخشی از ایران باستان بوده‌اند هم برگزار می‌شود. در این شب همه اعضای خانواده دور هم جمع شده، شعر حافظ می‌خوانند و داستان‌های هزارویکشب را روایت می‌کنند. درواقع شب یلدا، آغاز اولین دوره (چهل‌روزه) فصل زمستان است و به همین دلیل به آن شب چله نیز گفته می‌شود. شب چله نام دیگر شب یلدا است.

واژه یلدا یعنی چه و از کجا آمده‌است؟ واژه Yaldā از مسیحیان سریانی زبان گرفته شده‌است. طبق لغت‌نامه دهخدا، یلدا واژه‌ای سریانی و به معنای تولد است و ازآنجاکه شب چله با میلاد مسیح همزمان است، به آن شب یلدا نیز می‌گویند. اما اگر می‌خواهید بدانید که واژه "یلدا" چطور وارد زبان فارسی شده، ادامه مطلب را مطالعه کنید. در قرن اول میلادی، تعداد زیادی از مسیحیان شرقی در قلمرو اشکانیان و ساسانیان ساکن شدند. در این دوره، ایرانیان با "یلدای مسیحیان نسطوری" آشنا می‌شوند. یلدا در زبان سریانی (گویش ارامی میانه) به معنای "تولد" است و مسیحیان سریانی این واژه را برای کریسمس به‌کار می‌بردند. ازاینجا بود که نام یک جشن مسیحی وارد فرهنگ غیرمسیحی شد و ازآنجاکه با شب چله مترادف بود، به‌تدریج ایرانیان نیز برای توصیف آخرین شب پاییز از هردوی این واژه‌ها استفاده کردند.

فلسفه شب یلدا چیست؟ شب یلدا یکی از مهمترین شب‌های سال در ایران باستان بوده و امروزه نیز توسط ما مردم ایران گرامی داشته می‌شود. شب یلدا حدود 500 سال پیش از میلاد، در زمان پادشاهی داریوش در تقویم رسمی ایران ثبت گردید. مردم دوران قدیم به‌واسطه تجربه‌هایی که درگذر زمان به‌دست آورده بودند، خود را با تغییرات فصول‌ تطبیق داده و کارها و فعالیت‌های خود را مطابق با چرخش خورشید و تغییر فصل‌ها تنظیم می‌کردند. آنها پی برده بودند که برخی روزهای سال طولانی‌ترند پس در این اوقات می‌توان از روشنایی روز بیشتر استفاده کرد. به ‌این ترتیب اعتقادی شکل گرفت مبنی بر اینکه نور خوشید نماد خوبی و سازگاری بوده و با تاریکی شب در نبرد است. مردم باستان ازجمله آریایی‌ها، هندی‌ها و اروپایی‌ها دریافتند که کوتاه‌ترین روز سال، روز آخر پاییز و مصادف با اولین شب زمستان است و بلافاصله بعد از آن، روزها به‌تدریج طولانی‌تر و شب‌ها کوتاه‌تر می‌شوند. پس اولین شب زمستان را شب تولد خورشید (مهر) نام نهادند. شب یلدا در سال 2008 میلادی در مراسمی ویژه، به فهرست گنجینه‌های ملی ایران اضافه شد. همچنین در سال 2022 شب یلدا به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس ایران مشترک با افغانستان در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ثبت گردید.

سفره شب یلدا شامل چه چیزهایی است؟ شاید بتوان گفت که برای هر جشن شب یلدا، دورهمی صمیمانه و سفره شب یلدا دو عامل اصلی هستند. سفره شب یلدا نقش مهمی را در برگزاری این جشن ایفا می‌کند و به‌نوعی نماد جشن شناخته می‌شود. به همین دلیل وقتی عبارت"شب یلدا" را در اینترنت جستجو می‌کنید، تصاویر بسیاری از سفره‌های شب یلدا به شما نمایش داده می‌شود. هرچند که ممکن است برخی اقلام موجود در سفره‌های شب یلدا باهم متفاوت باشند، اما مواردی مانند هندوانه، انار، شیرینی، آجیل، دیوان حافظ و شاهنامه در همه آنها به ‌چشم می‌خورد. برخی سفره‌های شب یلدا نیز با توجه به سلیقه شخصی، ممکن است شامل گل، سماور، شمع و ... باشد. شما در سفره یلدای خود چه چیزهایی قرار می‌دهید؟ در بخش نظرات پایین همین صفحه آنها را با ما و مخاطبان ما به اشتراک بگذارید.

فال حافظ شب یلدا در دورهمی شب یلدا مرسوم است که اعضای خانواده، ساعاتی را به حافظ خوانی اختصاص دهند. به ‌این صورت که کتاب حافظ را از سفره برداشته، نیت می‌کنند.