معضل هاینز: گناهکار یا قهرمان؟!

شما مجبور به انتخاب شدید! انتخاب بین قانون‌شکنی یا نجات جون یک آدم! و درواقع مهم نیست چه انتخابی می‌کنید. اینجا استدلالی که برای انتخاب میارید مشخص می‌کنه توی چه سطحی هستید.

خودتون رو بزارید جای هاینز! هاینز مردیه که همسرش از یک بیماری نادر رنج میبره و نزدیک به مرگه. یک داروساز دارویی که این خانوم رو از مرگ احتمالی نجات میده کشف کرده ولی اون رو به یک قیمت بی‌نهایت گرون می‌فروشه. درواقع قیمت خیلی بیشتر از قیمت منصفانه هست و به اندازه‌ای زیاده که حتی وقتی آقای هاینز تمام پولی که توی مدت ها پس‌انداز کرده رو جمع می‌کنه و از آشناها و خانواده پول قرض می‌کنه پولش فقط به نصف قیمت دارو می‌رسه! هاینز به داروساز التماس می‌کنه و وضعیت همسرش رو برای اون شرح میده، ازش خواهش می‌کنه دارو رو ارزون‌تر بفروشه یا حداقل اجازه بده دارو رو ببره و بعدا بقیه‌ی پول رو بیاره. اما داروساز با قاطعیت سر قیمت می‌مونه و حاضر نمیشه دارو رو به هاینز بده. هاینز که حالا از راضی کردن داروساز ناامید شده تصمیم می‌گیره شب بره و دارو رو از داروساز بدزده! این تصمیم به نظر شما درسته؟! چرا آری و چرا خیر؟!

طراح سناریویی که توی اسلاید قبل خوندید "لورنس کولبرگ" بود. لورنس کولبرگ مردم رو با کمک این موقعیت فرضی به شش دسته تقسیم می‌کنه و درواقع معتقده که اصلا مهم نیست چه انتخابی می‌کنید! چیزی که مشخص می‌کنه توی کدوم دسته قرار می‌گیرید استدلالیه که برای انتخابتون میارید. اینکه مهم نیست چه انتخابی می‌کنید به خاطر اینه که هر دو گزینه توجیه‌پذیر اما ناقصن و هر گزینه‌ای رو انتخاب کنید پایان خوشایندی رقم زده نمیشه. پس بیشتر تمرکز روی این سوالاست که "چرا به نظرتون نباید بدزده؟!" یا "چرا به نظرتون باید بدزده؟!"

سطح اول: اخلاق پیش‌قراردادی ⬅️ اطاعت. کسانی که توی این دسته قرار می‌گیرن عمدتا کودک هستن و هیچ‌درکی از جامعه و عدالت ندارن، هرچند ممکنه چنین استدلال هایی رو توی بزرگسالان هم دیده باشید. هاینز باید بدزده چون: قیمت دارو کمتر از چیزی بود که داروساز می‌خواست بفروشه و هاینز حتی پیشنهاد کرده بود قیمت منصفانه رو بپردازه، به علاوه چیز دیگه‌ای نمی‌دزده. هاینز نباید به دزده چون: اگه بدزده به زندان میافته، افرادی که داخل زندان هستند آدمای بدی هستن و این یعنی هاینز هم آدم بدیه.

سطح اول: اخلاق پیش‌قراردادی ⬅️ نفع شخصی. خب همچنان کسانی که توی این دسته قرار میگیرن کودک هستن و منفعت طلبانه فکر می‌کنن طرز فکرشون خیلی ساده است "اگه کار بدی کنم تنبیه میشم" یا "اگه یه کار خوب بکنم پاداش میگیرم." هاینز نباید بدزده چون: زندان جای وحشتناکیه و اگه هاینز بیافته زندان مثل یک گل اونقدر اونجا میمونه تا پژمرده بشه! هاینز باید بدزده چون: اگه بدزده حتی اگر بره زندان هم خوشحالتره چون همسرش هنوز زنده است.

سطح دوم: اخلاق متعارف ⬅️ انطباق. افرادی که توی این سطح قرار میگیرن عمدتا نوجوانان و بزرگسالانی هستند که به دنبال تایید دیگران هستند. طرز فکرشون این شکلیه که "اگه اینکار رو بکنم مردم/همسرم درباره‌ی من چی فکر می‌کنند؟!" هاینز نباید بدزده چون:دزدی جرمه و هاینز جنایتکار نیست. اگر اون ندزده هیچ‌کس نمی‌تونه سرزنشش کنه و میگن اون تمام تلاشش رو تا جایی که قانون اجازه می‌داد برای نجات همسرش کرد. هاینز باید بدزده چون: اگر بدزده شوهر خوبی بوده و همسرش از اون چنین انتظاری داره!

سطح دوم: اخلاق متعارف ⬅️ قانون و نظم. افرادی که توی این دسته قرار میگیرن افراد قانون‌مداری هستن و اخلاقیات براشون توی الویت کمتری نسبت به قوانین قرار داره. هاینز نباید بدزده چون: قانون اون رو از انجام چنین کاری منع کرده و دزدی یک قانون‌شکنی است. هاینز باید بدزده چون: با اینکار به همسرش کمک کرده و همسرش سود برده. ولی به محض اینکه جان همسرش رو نجات داد باید مجازات کارش رو بپذیره، به زندان بره و پول داروساز رو بهش برگردونه. اعمال عواقب دارند.

سطح سوم: پسا_متعارف ⬅️ جهتگیری قرارداد اجتماعی. بعضی بزرگسالان توی این دسته قرار میگیرن و طرز فکر این افراد معمولا این چنین هست که "قوانین، قابل نردید هستند اما باید به نفع جامعه رعایت شوند" هاینز نباید بدزدد زیرا: داروساز حق دریافت کردن قیمت دارو رو داره و بیماری همسر هاینز یا به اصطلاح شرایط خاص اون باعث توجیه اعمالش نمیشه. هاینز باید بدزده چون: هرکس حق داره زندگی خودش رو انتخاب کنه، صرف نظر از قانون.

سطح سوم: پسا_متعارف ⬅️ اخلاق جهانی انسانی. این مرحله اوج رشد اخلاقی شش‌گانه‌ی کولبرگ است در اینجا، فرد از قوانین جامعه، قراردادهای اجتماعی و حتی نظرات دیگران فراتر رفته و توسط اصل های اخلاقی انتزاعی، جهانی و درونی‌شده‌ای هدایت می‌شه. هاینز نباید بدزدد چون: دیگران ممکنه به همون اندازه به دارو نیاز داشته باشن و زندگی آنها به همون اندازه مهم است. هاینز باید بدزدد چون: نجات جون یک انسان خیلی با ارزش تر از حق مالکیت داروساز است.