آشنایی با مفهوم شبیه‌سازی و تأثیر آن بر درک ما از جهان”

تصور کن یه روز صبح از خواب بیدار بشی و بفهمی که تمام زندگی، تمام خاطراتت، تمام آدم‌هایی که می‌شناسی، و حتی خود این گفتگو، فقط یه شبیه‌سازیه که توسط یه تمدن فوق‌پیشرفته یا شاید یه کامپیوتر کوانتومی عظیم اجرا می‌شه. این ایده که ما ممکنه در یک شبیه‌سازی زندگی کنیم، یکی از بحث‌برانگیزترین و در عین حال جذاب‌ترین مفاهیم فلسفی و علمی قرن ۲۱ هست.

ریشه‌های این ایده کجاست؟ این فکر جدید نیست. فیلسوف‌هایی مثل افلاطون با “غار” معروفش، یا رنه دکارت با "شیطان فریبکار"ش، به این ایده اشاره کردن که شاید واقعیت اون چیزی که ما حس می‌کنیم نباشه. ولی در دنیای مدرن، این مفهوم بیشتر با پیشرفت کامپیوترها و شبیه‌سازی‌های کامپیوتری جون گرفته.

استدلال شبیه‌سازی (Simulation Argument) از نیک بوستروم: یکی از مشهورترین مدافعان این ایده، فیلسوف سوئدی، نیک بوستروم، استدلال می‌کنه که حداقل یکی از این سه گزاره باید درست باشه: گونه‌های ما (انسان‌ها) قبل از رسیدن به مرحله “پس از انسان” (posthuman) منقرض می‌شن. (یعنی قبل از اینکه بتونیم شبیه‌سازی‌های واقع‌گرایانه بسازیم، نابود می‌شیم.) تمدن‌های پیشرفته علاقه‌ای به اجرای شبیه‌سازی‌های نیاکان (ancestor simulations) ندارن. (یعنی با اینکه تواناییش رو دارن، دلشون نمی‌خواد این کار رو بکنن.) ما تقریباً به طور قطع در یک شبیه‌سازی زندگی می‌کنیم. چرا این استدلال منطقی به نظر می‌رسه؟ بوستروم می‌گه اگه تمدنی به درجه‌ای از پیشرفت برسه که بتونه کامپیوترهای فوق‌العاده قدرتمندی بسازه، احتمالاً قادر خواهد بود تعداد بسیار زیادی شبیه‌سازی از نیاکان خودش رو اجرا کنه. اگه این اتفاق بیفته، تعداد موجودات شبیه‌سازی شده (مثل ما) به مراتب بیشتر از تعداد موجودات “واقعی” (در دنیای اصلی) خواهد بود. بنابراین، شانس اینکه ما یکی از اون موجودات شبیه‌سازی شده باشیم، خیلی خیلی بیشتر از اینه که جزو اون عده معدود باشیم که در واقعیت اصلی زندگی می‌کنن.

چه شواهدی می‌تونیم برای این ایده پیدا کنیم؟ (البته بیشتر جنبه نظری داره!) قوانین فیزیک: خیلی از دانشمندان اشاره می‌کنن که قوانین فیزیک ما (مثل سرعت نور که یه حد نهاییه، یا کوانتوم مکانیک که یه جورایی "پیکسل"های فضا-زمان رو نشون می‌ده) شبیه به محدودیت‌های یه برنامه کامپیوتری هستن. انگار برنامه‌نویس‌ها یه سری “قانون” تعیین کردن که سیستم خارج از اونها عمل نکنه. "باگ"های احتمالی در واقعیت: بعضی‌ها معتقدند پدیده‌هایی مثل “همزمانی” (synchronicity) یا اتفاقات خیلی خیلی بعیدی که رخ می‌دن، می‌تونن نشونه‌هایی از “باگ” در سیستم شبیه‌سازی باشن! پیشرفت سریع تکنولوژی شبیه‌سازی: خودمون داریم می‌بینیم که چقدر شبیه‌سازی‌ها (مثل بازی‌های ویدئویی یا مدل‌سازی‌های علمی)رسیدن به شبیه‌سازی‌هایی که ما نتونیم از واقعیت تشخیص بدیم، شاید خیلی هم دور از دسترس نباشه.

تأثیر این ایده بر درک ما از جهان: اگه بپذیریم که ممکنه در شبیه‌سازی باشیم، این چه تأثیری روی ما می‌ذاره؟ معنای زندگی: آیا زندگی ما بی‌معنی می‌شه؟ اگر ما فقط برنامه‌ای باشیم که اجرا می‌شه، آیا هدف و معنایی داریم؟ یا شاید معنای زندگی در خودِ تجربه کردن، یادگیری و ارتباط با دیگران (چه واقعی و چه شبیه‌سازی شده) باشه؟ مسئولیت اخلاقی: آیا در قبال اعمالمون مسئولیم؟ اگر همه چیز از پیش تعیین شده باشه، دیگه انتخاب آزاد (free will) چی می‌شه؟ جستجو برای “واقعیت”: آیا باید سعی کنیم از شبیه‌سازی فرار کنیم؟ چطور می‌تونیم این کار رو بکنیم؟ آیا اصلاً امکانش هست؟ نگاه به خالق: این ایده ما رو به سمت تفکر درباره “خالق شبیه‌سازی” سوق می‌ده. آیا اونها ما رو دوست دارن؟ آیا به ما اهمیت می‌دن؟ آیا ما فقط یه آزمایش هستیم؟

نکته مهم: این فقط یه استدلال فلسفی و نظریه است. هیچ مدرک قطعی برای اثبات یا رد اون وجود نداره. حتی اگه واقعاً در شبیه‌سازی باشیم، این تجربه ما از زندگی رو تغییر نمی‌ده. درد، شادی، عشق، و تمام احساسات ما همچنان واقعی هستن، چون ما اونها رو تجربه می‌کنیم. این ایده می‌تونه باعث بشه که بیشتر به اهمیت “حال حاضر” و “تجربه‌های واقعی” فکر کنیم.