پیدایش نوروز باستانی!

نخستین بار جشن کهن و گسترده نوروز کی و کجا مشاهده شد؟

دیرینگی نوروز بیش از دیرینگی تاریخ ایران است. سال ها پیش از روزی که زندگی آریایی ها در این سرزمین اهورایی آغاز شود، نوروز زاده شده بود و برای این مردم آزاده، سبب شادی، سرزندگی و امید بوده است. امروز نیز از پس سپری شدن هزاران سال، ایرانیان در سرتاسر جهان به مانند گذشته، همچنان به نوروز عشق می ورزند و آن را باشکوه هرچه تمام تر جشن می گیرند.

این جشن فرخنده همیشه جاودان، ریشه در تمدن کهنسال ایران دارد، و برای بررسی آن می توان از دید ها و زاویه های گوناگون به آن نگاه کرد؛ استوره ای، تاریخی، علمی، مردم شناسی، آیینی و...

از نگاه استوره ای، نوروز به شاه جمشید پیوند زده شده است. ایران دوره پیشدادی را زمان پیدایی نوروز و جمشید چهارمین پادشاه دودمان پیشدادی را بنیان گذار نوروز و آیین های نوروزی به شمار می آورند. کتاب یشت ها، زمان جمشید، پادشاه هفت کشور زمین را دوره ای طلایی می خواند، که مردم در آن روزگار به نیکویی و با نعمت های همیشگی و فراوان زندگی می کردند. نسبت دادن نوروز به دوره جمشید، به گونه ای آرزو و خواست روزگاران خوشی، تندرستی و فراوانی است.

فردوسی در داستان پدید آمدن نوروز، در شاهنامه آورده است: هنگامی که جمشید از کار های کشوری بیاسود، بر تخت کیانی نشست و همه بزرگان بر گرد تخت او فراهم آمدند و بر او گوهر افشاندند. جمشید آن روز را که نخستین روز از فروردین و آغاز سال بود، نوروز نامید و جشن گرفت. به جمشید بر گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند سر سال نو هرمز فرودین بر آسوده از رنج تن، دل ز کین بزرگان به شادی بیاراستند می و جام و رامشگران خواستند چنین روز فرخ از آن روزگار بمانده از آن خسروان یادگار

آرتور کریستین سن، در کتاب «نخستین انسان، نخستین شهریار»، افسانه پیدایش جشن نوروز و نام «نوروز» نهادن بر روز اول فروردین را به روایت برخی نویسندگان دوره اسلامی، مانند ابوریحان، حمزه اصفهانی و خوارزمی چنین می آورد:«جم به دیوان فرمان داد که برای او تختی بسازند و چون این کار انجام شد، دیوان تخت را با جم که روی آن بود، در یک روز از دماوند به بابل بردند، مردم از دیدن پادشاه شان به روی تخت در میان هوا که مانند خورشید می درخشید، به شگفتی ماندند.

آن وقت تصور کردند که در یک زمان دو خورشید در آسمان است. این در روز اورمزد از ماه فروردین روی داد. سپس مردمان به دور تخت او گرد آمدند و گفتند این روز نو است و این روز را روز نخست سال ساخت و نام نوروز بدان نهاد؛ و دستور داد که پنج روز پس از آن را جشن بگیرند. از آن پس واژه «شید» به معنای تابناک را به آخر اسم جم افزودند و نام او «جمشید» شد.

از این گونه روایت های استوره ای-افسانه ای می توان به این نتیجه رسید که: نوروز؛ جشنی بسیار کهن و از زمان های پیش از تاریخ برجای مانده، نوروز؛ روز نخست بهار و نوشندگی سال و هنگام بازگشت طبیعت به زندگی و سرسبزی است. و از این دو مهم تر، نوروز؛ روز به یاد آوری آسودگی، آرامش، تندرستی، آرزوی به دست آوردن نیکویی، امید به آینده بهتر و نوزایی اندیشه بهین در انسان است و نیز روز شادی و شادمانی، خانه تکانی، آراستن سرای، تدارک خوان و خوراک آیینی نو کردن جامه و افزار های زندگی، و بر افروختن آتش زبانه کش و گرما بخش چهارشنبه سوری (چهارشنبه سرخ)، همه نشان از خوش آمد گویی به یادواره ها یا فرَوَشی های نیاکان و میهمانان نوروزی دارد و رفتن به پذیره پیشباز پیک فرخنده گام بهاران خجسته جان بخش را نوید می دهد.