تیغی در غلاف واژه ها

درود دوستان :> این پست جهت آموزش هنر انتقاد کردن، بدون ایجاد دلخوری و ناراحتی هست. امیدوارم که مفید باشه.

انتقاد کردن یکی از مهارت‌های مهم در ارتباطات انسانیه که اگر به درستی صورت بگیره، می‌تونه باعث رشد و بهبود فرد یا گروه مورد نظر بشه. اما انتقاد نادرست ممکنه نتیجه‌ای منفی داشته باشه و باعث ناراحتی و دلخوری بشه. برای اینکه انتقاد مؤثر و سازنده باشه، رعایت چند آداب ضروریه:

سعی کنید همیشه در مرحله اول از خودتون بپرسید که: 1) "آیا من حق دارم از این شخص انتقاد کنم؟" یعنی چی؟ یعنی: در چه سطح اختلاف طبقاتی ای از همدیگه قرار داریم؟ اگه من با اون آدم جایگاه برابر نداریم (مثلاً من کارمندم و اون رئیس)، شاید انتقادم اثر نکنه یا حتی دردسر درست کنه. رابطه‌مون چه جوریه؟ آیا ما در حدی نزدیک و صمیمی هستیم که انتقاد من رو بپذیره؟ یا شبیه فامیلی میشم که در حریم خصوصی و شخصی اون دارم دخالت میکنم؟ آیا من خودم کار مشابهی نمی‌کنم؟ اگه همون اشتباه رو خودم هم دارم، شاید بهتره اول خودم رو اصلاح کنم.

2) قبل از انتقاد کردن اجازه بگیرید. کسب اجازه قبل از انتقاد به نوعی ادب ما رو نشان میده و می‌تونه با کلمات مودبانه و یا جملات ملایم همراه باشه تا به فرد مقابل نشون بده قصدی برای توهین به اون و یا ورود به حریم شخصی‌‌ش رو نداریم. همچنین کسب اجازه باعث میشه طرف مقابل شما، آمادگی ذهنی لازم رو برای شنیدن پیدا کنه و نه دفاع کردن و اینطوری یه گفت و گوی سالمِ دو طرفه بین شما شکل میگیره. البته انتقاد کردن به این معنی هست که شما هم باید آماده نه شنیدن باشید، چون وجود دارند افرادی که مایل به شنیدن انتقاد شما نیستن. گاهی وقتا نگفتنِ انتقاد، بهتر از گفتن بی‌اجازه‌ست. اجازه گرفتن نشونه‌ی بلوغ و احترامه، نه ضعف.

3) لحن و زبان بدن. مردم بیشتر از اوقات به جای حرفت، حسی که به اونها منتقل کردی رو به یاد میسپارن. گاهی حرفی که می‌زنیم خیلی هم منطقیه، ولی چون با لحن یا حالت اشتباه گفته می‌شه، باعث دلخوری یا دعوا می‌شه. استفاده از صدای آروم و یکنواخت، عدم استفاده از جملات اتهام گونه، مثل «تو باز دیر کردی!» به جای «ممکنه روی زمان بندیمون صحبت کنیم؟» و اجازه صحبت دادن به شخص میتونه تاثیر مثبتی روی مکالمه داشته باشه. همچنین لبخند زدن، ارتباط چشمی و سر تکون دادن موقع بیان کردن موضوع خیلی بهتر اخم کردن، دست به سینه ایستادن و دادن نگاه های قضاوت آمیز از سر تا پا میباشد.

4) زمان و مکان مناسب. زمان و مکان مناسب، می‌تونه از لحن شما هم مهم تر باشه. افراد زمانی بهتر پذیرای انتقاد هستن که احساس امنیت، آرامش و احترام داشته باشن. اگر انتقاد در شرایط نامناسبی بیان بشه شخص ممکنه به جای شنیدن پیام، گارد بگیره و رابطه آسیب ببینه. همیشه سعی کنید در خلوت و دور از نگاه بقیه انتقادتون رو بیان کنید. همچنین حال روحی و روانی فرد رو هم در نظر بگیرید و سعی کنید از مطرح کردن موضوع در زمان هایی که فرد ممکنه خسته، زودرنج یا عصبی باشه خودداری کنید.

5) بیان نکات مثبت. قبل از گفتن نکات منفی شخص مقابل ضروری هست که نکات مثبت رو هم ذکر کنیم. برای مثال به جای گفتن «طرحت خیلی شلخته بود، اصلاً جذاب نبود!» میتونید اول بگید « ایده‌ت واقعاً خلاقانه بود. فقط اگه یکم بیشتر روی چیدمان و نظم کار می‌کردی، فوق‌العاده می‌شد.» اینطوری طرف مقابل بیشتر از نیت مثبت ما با خبر میشه و احتمال اثرگذاری انتقاد بیشتر می‌شه.

6)گوش کنید. شنونده بودن در هنگام انتقاد کردن یکی از مهم‌ترین مهارت‌های ارتباطی و نشونه های بلوغ فکری و عاطفی هست. حرف طرف مقابل رو قطع نکنید و صبر کنید تا نظر خودش رو کامل بیان کنه، در عین حال با جملاتی مثل «متوجه ام...»، «درک میکنم...» و غیره به شخص اطمینان بدید که حرف های اون رو میشنوید. با شخص همدلی داشته باشید و اگر اشتباهی در انتقاد خود دیدید، پذیرا باشید.

7) مطرح پیشنهاد و راه حل. انتقاد کردن فقط با بیان مشکلات تمام نمیشه. در کنار مشکلات همیشه راه حلی برای بهبود مشکل پیشنهاد بدید. میتونید با خود فرد همفکری کنید و با کمک همدیگه ایده ها و راه حل های زیادی مطرح کنید.

8) شکیبا باشید. تغییر و بهبود پرسه ای زمان بر است و در هر فرد متفاوت. صبور باشید و به شخص زمان بدید تا مشکلات رو رفع کنه. بعضی وقت ها یادآوری اشکالی نداره و حتی لازم هست، اما بیان مداوم یک موضوع باعث میشه شخص مورد نظر شما گارد بگیره و واکنشی شدید به حرفتون تکون بده.