آپامه که بود؟

برای اشنایی با زنی قدرتمند ولی تقریبا فراموش شده این پست را تا انتها بخوانید

آپامه، شاه‌بانوی ایرانی در قلب امپراتوری سلوکی. آپامه نه تنها یک زن نجیب‌زاده‌ی ایرانی بود، بلکه تبدیل به یکی از اثرگذارترین زنان تاریخ بعد از حمله اسکندر به ایران شد. او نقش بزرگی در پیوند میان دو تمدن بزرگ ایفا کرد: تمدن ایران هخامنشی و دنیای یونان هلنیستی.

ریشه ایرانی، پیوند یونانی. آپامه دختر اسپیتامن، یکی از فرماندهان شجاع ایرانی بود که بعد از مرگ داریوش سوم در برابر اسکندر مقاومت کرد. پس از شکست نهایی ایران، اسکندر تصمیم گرفت برای آرام‌سازی مردم ایران و ادغام فرهنگ‌ها، چند ازدواج سیاسی ترتیب بدهد. یکی از مهم‌ترین ازدواج‌ها، ازدواج آپامه با سلوکوس یکم نیکاتور بود. این ازدواج فقط یک حرکت نمادین نبود؛ بعدها تبدیل به یک اتحاد واقعی و پایدار شد.

نقش سیاسی آپامه. وقتی سلوکوس پادشاه شد و سلسله سلوکیان (یکی از جانشینان امپراتوری اسکندر) را در منطقه‌ی وسیعی از ایران تا سوریه و بین‌النهرین پایه‌گذاری کرد، به جای رها کردن آپامه ـ مثل بقیه سرداران اسکندر که همسران ایرانی‌شان را ترک کردند ـ او را نگه داشت و ملکه رسمی و محبوبش کرد. فرزند آن‌ها، آنتیوخوس یکم، بعدها پادشاه سلوکی شد. این یعنی آپامه نه‌تنها همسر یک پادشاه بود، بلکه مادر یک پادشاه هم شد؛ و این جایگاه به او قدرت، نفوذ و احترام زیادی دربار می‌داد.

تأثیر فرهنگی و تاریخی. سلوکوس چندین شهر را به نام آپامه ساخت، از جمله: • آپامئا در سوریه • آپامئا در آسیای صغیر (ترکیه امروزی) این شهرها مرکزهای مهم فرهنگی، اقتصادی و نظامی بودند و تا قرن‌ها بعد هم باقی ماندند. همین نشون می‌ده که آپامه فقط یک همسر نبود، بلکه سمبل پیوند دو ملت و زنی با نفوذ بالا در شکل‌گیری تمدنی نو بود.

چرا آپامه مهمه؟ • اولین زن ایرانی بود که به‌صورت رسمی وارد ساختار قدرت یونانی شد • برخلاف سنت‌های رایج، همسرش تا آخر عمر به او وفادار موند • در تولد نسل جدیدی از پادشاهان نقش داشت • شهرهایی به افتخارش ساخته شد، که این کم‌سابقه‌ست • نقش نمادین او در اتحاد ایران و یونان به تاریخ کمک کرد تا دوران بعد از اسکندر دچار فروپاشی کامل نشه

تاریخ تولد و فوت؟ تاریخ دقیق تولد و مرگ آپامه مشخص نیست، ولی او احتمالاً بین سال‌های ۳۴۰ تا ۳۲۰ پیش از میلاد به دنیا آمده و تا حدود ۳۰۰ پیش از میلاد زندگی کرده است. این ارقام تخمینی هستند چون منابع مستقیم درباره‌ی او کم‌اند.