آرمیتی (سپندارمذ) : ایزد بانوی ایرانی

در این پست با ایزدبانوی ایرانی ، آرمیتی (سپندارمذ) ، ایزد زمین آشنا میشوید .

سِپَندارْمَذ (اوستایی: 𐬯𐬞𐬆𐬧𐬙𐬀 𐬁𐬭𐬨𐬀𐬌𐬙𐬌 = سْپِنتَ آرمَئیتی) یکی از ایزدبانوان و اَمِشاسْپَندان زرتشتی است. در زبان پهلوی بدان «سپندارمذ» (sepandaarmaz) یا «سپندارمت» گویند و در فارسی، سِپَندارْمَد نیز خوانده شده است.

امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین سرسبز و نشانی از باروری و زایش است. روز پنجم هر ماه و ماه دوازدهم هر سال سپندارمذ، یا اسفند نام دارد.

در فرهنگ پهلوی سپندرمت یا همان سپندارمذ، نام یکی از امشاسپندان و در عین حال نام پنجمین روز ماه و دوازدهمین ماه سال معرفی شده است. وی را همان ایزدبانو بسیار قدیمی اسفند دانسته‌اند و گفته‌اند که او را دو امشاسپند دیگر یعنی هورواتات (خرداد) و امرتات (امرداد) همراهی می‌کنند و این سه گروهی از امشاسپندان را می‌سازند که قرینهٔ سه امشاسپند نخستین، یعنی وهمن (وهومن یا همان بهمن)، اشه وهیشته (اردیبهشت) و خشتره وییریه (شهریور) محسوب می‌شوند

سپند آرامئیتی یا همان اسفند به معنی بی نقصی و سلامت کامل است. وی محافظ و پاسدار زمین و در عین حال مظهر تمکین، تقوا و عبادت می‌باشد

این واژه که در اوستایی «سْپِنْتَه آرمَئیتی» (Spenta-Ârmaiti) می‌باشد و نام چهارمین امشاسپند است، از دو بخش «سپنته» (Spenta) یا «سپند» به مانک پاک و مقدس و «آرمئیتی» (Ârmaiti) به مانک فروتنی و بردباری تشکیل شده است و مانک این دو با هم فروتنیِ پاک و مقدس است. این واژه در پهلوی «سپندارمت» (SpandÂrmat) و در فارسی «سپندارمذ» و «اسفندارمذ» و «اسفند» شده است. به لحاظ لغوی، در این تعبیر کلمهٔ اَرمَیتی به معنای اخلاص و فروتنی و فداکاری و بردباری مقدس می‌باشد که در ویده‌ها نیز به همین نام و در همین معانی به کار برده شده است. این تعبیر در ریگ وده به معنی زمین و در پهلوی به معنای فرزانه کامل آمده است. امّا سپنت، صفت ارمیتی می‌باشد که بعدها بدان افزوده شده است

سپندارمذ در جهان معنوی نمودار محبت و بردباری و تواضع اهورامزدا است و در جهان مادی فرشته‌ای است که موکّل زمین است. اَرمیتی همواره زمین را خرّم و آباد و بارور می‌سازد و هر کسی که در زمین به کشت و زرع بپردازد و مزرعه‌ای را آباد کند، خشنودی او را فراهم ساخته است . ارمیتی» در شاخهٔ هندی با سرسوتی قابل مقایسه است

در داستان‌های ایرانی، سپندارمذ یکی از امشاسپندان و ایزدبانوی زمین، باروری و فروتنی است که دستی بزرگ در پدید آمدن مردم دارد. بر پایهٔ نوشته‌های پهلوی، پس از آنکه کیومرث، نخستین مرد و شاه، به دست اهریمن و دیوان کشته شد، تخم او بر زمین ریخت. در این هنگام، دو ایزد از آن پاسداری کردند: نریوسنگ که دو سوم از آن را نگاه داشت و سپندارمذ که از یک سوم آن نگهبانی کرد. این تخم در زمین پالوده شد و پس از گذشت زمانی، به دو شاخه ریواس دگرگون گشت که نخستین جفت مردم، مشی و مشیانه، از آن پدید آمدند. نقش سپندارمذ در این کار، پیوند ژرف او را با زمین، باروری و پرورش زندگی نشان می‌دهد. در باورهای ایرانی، زمین همچون مادری مهربان، پذیرای تخم کیومرث شد و با یاری ایزدبانوی خود، نخستین مردم را به جهان آورد