آرکئوپتریکس؛ نخستین پرنده ی تاریخ

در این پست، با نخستین پرنده ی تاریخ زمین آشنا میشوید.

آرکئوپتریکس چیست؟ نیاپرنده یا دیرینه‌مرغ یا آرکئوپتریکس دایناسوری گوشتخوار از دوره ی ژوراسیک می‌باشد. این دایناسور از نیاکان پرندگان به‌ شمار می‌رود که حدود ۱۵۰ تا ۱۵۵ میلیون سال قبل در دوره ژوراسیک در مجمع‌ الجزایری در دریای گرمسیری کم‌ عمق در جنوب آلمان زمانیکه اروپا خیلی نزدیک به استوا بوده‌است، می‌زیسته‌است. اندازه و شکل آرکئوپتریکس مثل زاغی اروپایی است که می‌توانسته تا ۵/. متر در طول رشد کند. با وجود اینکه آن‌ها اندازه ی کوچک، بالهای وسیع و توانایی برای پرواز داشتند، اما آرکئوپتریکس در مقایسه با پرندگان امروزی، اشتراکات بیشتری با دایناسورهای دَدپا کوچک داشتند. آرواره‌ها با دندان‌های تیز، سه انگشت با چنگال‌ها، یک دُم استخوانی بلند، انگشتان پای دوم (چنگال کشنده)، پرها و ویژگی‌های اسکلتی مختلف مثل پرندگان امروزی. آرکئوپتریکس پرهایی کشیده روی بال و دمش داشت و به همین دلیل همیشه آن را نخستین پرنده قلمداد کرده‌اند. با این همه، حالا می‌دانیم که پرهای پیچیده و دیگر ویژگی‌های پرنده‌ مانند در میان دایناسورهای گوشت‌خوار معروف به دست‌قاپان متداول بوده‌ است. گرچه امروز هم آرکئوپتریکس را از نخستین نیاکان پرندگان امروزی می‌دانند، زیرا بسیاری از دست‌قاپان کمابیش پرنده‌ مانند بودند.

مراحل پرواز: این جانور، سر، دستان چنگال دار و دم یک دایناسور، اما بال های یک پرنده را داشت. این بال ها حتی برای هرچیزی بیش از یک پرواز کوتاه، بسیار ضعیف بودند. آرکئوپتریکس به آسمان نگاه کرد و پته اینوزورها یا (مارمولک های پرواز کننده) را دید. شاید او هم دلش خواست از آن ها تقلید کند. او از درخت بالا و بالاتر رفت. پنجه هایش را در پوست درخت فرو می کرد و بالا می رفت. آن وقت، از آن بالا خودش را به پایین پرت کرد. این چنین بود که با بال های گسترده به پرواز در آمد. البته او به طور واقعی پرواز نمی‌کرد. اما سعی کرد بالاخره کاری بکند. این جانور، نخستین پرنده ی پردار بود. نام او آرکئوپتریکس به معنی بال کهن است.

★ سوالات رایج درباره ی آرکئوپتریکس ★ ۱_ چرا برخی از آرکئوپتریکس ها می مردند؟ اگرچه آرکئوپتریکس در خشکی زندگی می کرد، اما گاهی اوقات برخی از آنها هنگام پرواز یا سر خوردن بر روی آب گرفتار طوفان می شدند و به درون آب می افتادند و چون نمیتوانستند به راحتی پرواز کنند، غرق می شدند و در کف تالاب فرو می رفتند. ۲_ آرکئوپتریکس چقدر بزرگ بود؟ آرکئوپتریکس تقریباً به اندازه یک کلاغ بود، با بال‌های پهنی که در انتهای آن گرد و دمی دراز نسبت به طول بدنش داشت. طول بدن آن می تواند به 0.5 متر (1 فوت 8 اینچ) و طول بال ها به 0.7 متر (2 فوت 4 اینچ) برسد، با جرم تخمینی 0.5 تا 1 کیلوگرم (1.1 تا 2.2 پوند). ۳_ آیا آرکئوپتریکس ماهی می خورد؟ برخی دیرینه شناسان استدلال می کنند که آرکئوپتریکس واقعاً اصلاً پرواز نکرده است. در عوض، ممکن است در تالاب های اطراف جزایری که در آن زندگی می کرده شنا کرده و ماهیگیری کرده باشد و به سادگی در امتداد سواحل در جستجوی سخت پوستان، حشرات، کرم ها و ماهی ها سرگردان بوده است. ۴_ آرکئوپتریکس با چه سرعتی می توانست بدود؟ ۷.۲ کیلومتر در ساعت ۵_ آیا آرکئوپتریکس دندان نداشت؟ بر خلاف پرندگان مدرن، آرکئوپتریکس دارای دندان های کوچک و همچنین دم استخوانی بلندی بود، ویژگی هایی که آرکئوپتریکس با سایر دایناسورهای آن زمان مشترک بود.

سنگواره: آرکئوپتریکس، در سال ۱۸۶۱ در بندر باواریا کشف شد، و پس از فقط ۲ سال چارلز داروین تحقیقاتش را روی گونه اصلی منتشر کرد که یک بخشی از مدرک کلیدی بحث، در مورد تکامل این جانور بوده است. در طی سال‌ها، بیشتر از نه سنگواره از آرکئوپتریکس به‌دست آمده‌ است.اولین نمونه ی کشف‌شده، که شاید معروف‌ترین سنگواره‌ ی جهان باشد و حالا به نمونه ی لندن معروف است، تکه‌تکه و ناقص بود. از آن زمان، ده سنگواره از اسکلت این جانور یافت شده‌ است که بعضی از آن‌ها به‌ شکلی شگفت‌انگیز سالم مانده‌اند.