زندگی نامه رئیس علی دلواری

روستاي دلوار بندر کوچکي است، در پنجاه کيلومتري بوشهر که مرکز يکي از بخشهاي ساحلي شهرستان تنگستان است. واژه دلوار به معناي " دلاور " است که گاه " دلبار" هم گفته مي شود. شغل مردم دلوار اغلب ماهي گيري و سفر به شيخ نشين هاست. موقعيت دلوار بگونه اي است که کشتي هاي بزرگ مي توانند در ساحل آن پهلو بگيرند و به همين لحاظ در مقاطعي از تاريخ ايران نامي از آن ذکر شده است .

بندر دلوار که جمعيت آن حدود 700 نفر بوده است، بزرگترين نقش را در دفاع از خاک ايران در سال 1914 م.( 1333 ه.ق) در مقابل حمله دوم قواي انگليس داشته است.

ئيس علي فرزند رييس محمد در سال 1261 ش در دهستاني از توابع بوشهر به دنيا آمد. او در عصر مشروطيت، جواني 24 ساله، بلند همت، شجاع، در صدق و صفا کم مانند و در حب وطن و توکل به خدا، ضرب المثل بود. اگرچه سواد و معلومات کافي نداشت، اما پاکي و سرشت و صفات حميده او زبانزد اطرافيان بود. رييسعلي بعد از اين که قواي اشغال گر انگليس بوشهر را به تصرف خود درآوردند، با شجاعتي وصف ‏ناپذير به مقابله با تجاوزگران پرداخت و شکست‏ هاي سنگيني بر آنان وارد کرد.

در واقع رئیسعلی دلواری مبارز مشروطه‌خواه و رهبر قیام جنوب در تنگستان و بوشهر علیه نیروهای انگلستان در جنگ جهانی اول بود.."ردیف جلو نفر وسط"

رئيسعلي بعد از اين که قواي انگليس بوشهر را به تصرف خود درآوردند، به مقابله با تجاوزگران پرداخت و شکست ‏هاي سنگيني بر آنان وارد کرد. پس از اشغال بوشهر در رمضان سال 1333 ق، نيروهاي انگليسي قصد تصرف دلوار را مي‏ کنند. محلي که پيش از آن، چند بار سربازان انگليسي به آنجا يورش برده و هر بار طعم تلخ شکست را چشيده بودند. رييسعلي همراه با ياران خود، عليه اشغالگران وارد نبرد شده و نيروهاي متجاوز را که قريب به پنج هزار نفر بودند، تار و مار مي ‏کند.

قيام مردم تنگستان بر روي هم هفت سال به طول انجاميد و در اين مدت، دليران تنگستان، دو هدف عمده را دنبال مي‏ کردند: 1- پاسداري از بوشهر، دشتستان و تنگستان به عنوان منطقه سکونت خود، 2-جلوگيري از نفوذ قواي بيگانه به درون سرزمين ايران و دفاع از استقلال وطن.

با کودتاي ضد انقلابي لياخوف روسي عليه مشروطه‌خواهان در هزار و سيصدو بيست و شش هجري قمري و بمباران مجلس شوراي ملي و استقرار ديکتاتوري محمدعلي شاه قاجار، رئيس علي به همراه سيدمرتضي علم‌الهدي اهرمي به مبارزه عليه استبداد صغير پرداخت. در سال هزار وسيصد و بيست و هفت هجري قمري با کمک تفنگچي تنگستاني، بوشهر را از عناصر مستبد وابسته به دربار محمدعلي شاه پاک کرد و اداره گمرک و انتظامات و ديگر ادارات را تسخير کرد.

اين کار دليران تنگستان بر انگليسي ها که اداره گمرک را در اجاره داشتند گران آمد وآنان براي تضعيف مشروطه‌خواهان و استمرار سلطه بر حيات اقتصادي و سياسي جنوب ايران به جنگ با دليران تنگستاني پرداختند و در اين راه از ديگر خوانين جنوب ايران ياري جستند.

جنگ میان دلیران تنگستان به رهبری رئیسعلی دلواری در کنار سیصد تفنگدار برازجانی به رهبری غضنفرالسلطنه برازجانی از یک سو و نیروهای بریتانیا و خان‌های متحد آنان از سوی دیگر به‌طور پیاپی و پراکنده تا شهریور ۱۲۹۴ خورشیدی ادامه یافت و انگلیسی‌ها نتوانستند بر رئیسعلی و یارانش برتری یابند.

سرانجام رئیسعلی در محلی به نام «تنگک صفر» هنگام شبیخون به قوای بریتانیا توسط فردی نفوذی به نام غلامحسین تنگکی، از پشت سر هدف گلوله قرار گرفت و در سن ۳۳ سالگی کشته شد.

تاریخ شبیخون مذکور و کشته شدن رئیسعلی دلواری در همه منابع، ۱۱ شهریور ۱۲۹۴ خورشیدی ذکر شده.که به نام «روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس» نامگذاری شده‌است.

مبارزات رئيس علي دلواري برگ زرين ديگري در تاريخ مقاومت دلير مردان ايران در مبارزه با استعمار است.