تاریخچه ساز سنتور

سنتور یکی از سازهای ضربه‌ای است که دارای شکل کاملاً منظم و هندسی می‌باشد. سنتور از یک جعبه تشدید صدا به شکل ذوزنقه تشکیل شده است که بلندترین ضلع موازی آن نزدیک به نوازنده و دو ضلع با طول برابر، دو ضلع موازی را به شکل مورب قطع می‌کنند. بلندترین ضلع در سنتورهای معمولی 90 سانتی‌متر و کوچک‌ترین ضلع سنتور (دور از نوازنده) 35 سانتی‌متر و اضلاع مورب کناری 38 سانتی‌متر می‌باشند. ارتفاع جعبه سنتور در حدود 8 تا 10 سانتی‌متر است و تمام سطوح جعبه سنتور از چوب (عمدتاً چوب گردو و سرو) ساخته می‌شود.  

سنتور بر پایهٔ بررسی‌ها و پژوهش‌ها یکی از کهن‌ترین سازهای گستره ایران به شمار می‌رود؛ کهن‌ترین نشانه‌ای که از ساز سنتور بر جا مانده، از سنگ‌تراشی‌های آشور و بابلیان (۵۵۹پیش از میلاد) است. در این سنگ‌تراشی‌ها، صف تشریفاتی که به بزرگداشت آشور بانیپال بر پا شده، سازی که همانندی زیادی به سنتور دست ورزی دارد، در میان آن صف دیده می‌شود.

سنتور سُل‌كوك و لاكوك رايج‌ترين و پر استفاده‌ترين سنتور در ايران محسوب مي‌شود و مدرسين سنتور استفاده از آن را به هنرجويان خود توصيه مي‌كنند. اما به غير از اين نوع رايج، انواع ديگري از سنتور در ايران ساخته و استفاده مي‌شوند كه از نظر ابعاد كلاف و تعداد خرك‌ها و ... با نوع رايج متفاوت هستند.

★سنتور لاكوك★نوع ديگر از سنتور كه امروزه رواج يافته است سنتور لاكوك است كه از آن بيشتر اوقات در تك‌نوازي‌ها و بداهه نوازي ها استفاده مي‌شود و در مقايسه با سنتور سُل كوك صداي زيرتري دارد و از نظر كوك نيز يك پرده بالاتر از سنتور سُل كوك مي‌شود اين سنتور نيز از نوع 9 خرك مي‌باشد. كلاف جلو 80 سانت، كلاف عقب 33 سانت، قطر سنتور 26 سانت، ضخامت چوب كلاف 15 تا 16 ميليمتر و ضخامت صفحه از نوع معمول كمتر است.

جعبه رِزُنانس: یکی از اجزای سنتور، جعبه رزنانس می باشد. منظور از جعبه رزنانس، جعبه ای شامل صفحه و کفه و کلاف می باشد که با چسب یا سریشم به هم متصل هستند. در داخل  جعبه بین ۳ تا ۷ چوب (پل) به قطر حدودی یک سانتی متر وجود دارد که بین صفحه و کف قرار دارد که بنا به تخصص و تجربه سازنده ساز سنتور در جاهای خاصی قرار میگیرد که این خود به یک دست بودن صدا و تناسب حجم صدا و جنس آن کمک بسیار زیادی می کند. لازم به ذکر است که برخی از اساتید سازنده سنتور فقط با ابزار پل عیوب صدایی بسیاری از سازها را می توانند رفع کنند.

★جنس جعبه سنتور:★ جنس چوب سنتور عمدتا از گردو می باشد (البته چوب راش، آزاد، رز وود، فوفل… نیز در ساخت جعبه سسنتور استفاده میشود) که البته خود چوب گردو بنا بر عمر درخت، قطر تنه، منطقه رویش درخت، مدت زمان خشک شدن چوب و شیوه خشک شدن آن کیفیتهای مختلفی دارد. بسیاری از اساتید سازنده ساز سنتور معتقدند چوب مناطق سردسیر مثلا کردستان، سنندج، الموت و… از کیفیت بهتری برای ساخت سنتور برخوردارند

نت علامتي است كه صداهاي موسيقي به‌وسيله آن مشخص و نوشته مي‌شوند. نت‌ها با اسامي « دو - ر - مي - فا - سُل - لا - سي » نامگذاري مي‌شوند. الفباي موسيقي از هفت نت تشكيل مي‌شود و براي نگارش آنها از دو سيستم مي‌توان استفاده كرد. سيستم اول: Do - Re - Mi - Fa - Sol - La - Si و سيستم دوم C - D - E - F - G - A - B مي‌باشند. در كشور ايران از سيستم اول استفاده مي‌شود

ضخامت صحفه و کف سنتور

★نوازندگی سنتور★ نوازندگی سنتور به وسیله دو چوب نازک که به آن‌ها «مضراب» یا «زخمه» می‌گویند، صورت می‌گیرد و در واقع به عنوان یک واسط میان دست و سیم‌های سنتور عمل می‌کند. مضراب از 4 قسمت عمده سر مضراب، ساقه، حلقه و دم تشکیل شده است. هنگام نواختن سنتور انگشتان دست با ترتیب و قاعده معینی در داخل حلقه مضراب قرار گرفته و بدین ترتیب نوازنده سنتور با حرکت چرخشی مچ و با استفاده از سر مضراب، بر روی سیم ضربه وارد می‌آورد. مضراب‌های سنتور در گذشته بدون نمد بودند ولی در حال حاضر معمولاً به مضراب‌ها نمد می‌چسبانند که خود باعث لطیف‌تر شدن صدای سنتور می‌شود.