مریم میرزاخانی دانشمند ریاضیدان

پروفسور مریم میرزاخانی دانشمند ریاضیدان برجسته ایرانی و از ریاضیدانان برتر جهان، دانش‌آموخته دانشگاه هاروارد و استاد دانشگاه استنفورد بود. او نخستین دختر ایرانی است که در المپیادهای ریاضیات جهان برنده مدال طلا شد و دو سال متوالی به این مهم دست پیدا کرد؛ همچنین مریم به‌عنوان نخستین دانش‌آموز ایرانی معرفی می‌شود که نمره کامل المپیاد را به‌دست آورد. وی در سال ۱۹۹۹ میلادی از دانشگاه صنعتی شریف فارغ‌التحصیل شد، برای ادامه تحصیل به کشور آمریکا مهاجرت و مدرک دکتری خود را در سال ۲۰۰۴ از دانشگاه هاروارد دریافت کرد.

علاقه مریم میرزاخانی به ریاضیات از کودکی شکل گرفت و ذهن سیالش جایی میان تخیل و معما در نوسان بود؛ چنانچه خود در جایی گفته است: بچه که بودم دوست داشتم نویسنده شوم. شاید برادرم بود که باعث علاقه‌مندی من به ریاضیات شد. او بود که یک روز با نقل هیجان‌انگیز داستان مربوط به حل یک معمای ریاضی مرا نسبت به ریاضیات به شوق آورد. هرچه بیشتر ریاضی را مطالعه کردم و به حل مسائل ریاضی پرداختم، بیشتر به شوق و هیجان آمدم.

نشریه معتبر پاپیولار ساینس در آمریکا، مریم میرزاخانی را به‌عنوان یکی از ۱۰ ذهن جوان برگزیده سال ۲۰۰۵ معرفی کرد؛ او از سوی مجله نیچر (Nature)، از ارزشمندترین مجله‌های علمی جهان، نیز به‌عنوان یکی از ۱۰ فرد مهم سال ۲۰۱۴ انتخاب شد. پروفسور میرزاخانی اولین زن ایرانی آمریکایی عضو آکادمی علوم آمریکا و اولین زن برنده مدال فیلدز است که مهم‌ترین جایزه و به تعبیری به‌عنوان جایزه نوبل ریاضیات از آن یاد می‌شود.

درخشش ستاره میرزاخانی در آسمان علمی جهان تا جایی است که در سال ۱۳۹۸ خورشیدی، نهاد زنان سازمان ملل، نام او را در میان هفت دانشمند زن تاثیرگذار دنیا معرفی کرد؛ زنانی که از آن‌ها به‌عنوان زنانی یاد می‌شود که جهان را تغییر دادند. ۲۲ اردیبهشت مصادف با ۱۲ مه روز تولد این دانشمند فرهیخته و ماندگار ایرانی را نیز در تقویم جهانی، با عنوان «روز جهانی زنان در ریاضیات» به ثبت رساندند.

در اسفندماه سال ۱۳۷۶ اتفاق ناگواری در زندگی تحصیلی مریم رخ داد که بعدها تحت عنوان حادثه تصادف مریم میرزاخانی از آن یاد شد. در آن سال بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی در اهواز برگزار شد و تیم متشکل از مریم میرزاخانی، ایمان افتخاری و حسین نمازی در مسابقه، رتبه اول کشور را کسب کردند. اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در مسابقات از اهواز راهی تهران بود که بین راه،‌ در دره سقوط کرد و ۶ دانشجوی ریاضی دانشگاه صنعتی شریف، که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ریاضی ملی و بین‌المللی به حساب می‌آمدند،‌ جان خود را در این حادثه از دست دادند و مریم از جمله بازماندگان این حادثه دلخراش بود.

در سال ۲۰۰۵ میلادی، مصادف با ۱۳۸۴ خورشیدی، مریم میرزاخانی با دکتر یان واندراک (Jan Vondrak) دانشیار ریاضی دانشگاه استنفورد و پژوهشگر سابق علوم رایانه نظری مرکز تحقیقات آی‌بی‌ام ازدواج کرد. همسر مریم میرزاخانی اهل جمهوری چک است و از او یک فرزند دختر به نام «آناهیتا» دارد

سایر افتخارات و جوایز پرفسور مریم میرزاخانی به شرح زیر است: مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی هنگ‌کنگ با امتیاز ۴۱ از ۴۲ در سال ۱۹۹۴ مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی کانادا با نمره کامل در سال ۱۹۹۵ همکار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی تهران از ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹ برنده جایزه افتخاری دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳ برنده جایزه برترین فارغ‌التحصیلان دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۰۳ برنده جایزه پژوهشگر برتر بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۰۴ برنده جایزه ای‌ام‌اس بلومنتال در سال ۲۰۰۹ دعوت به کنگره بین‌المللی ریاضیات در سال ۲۰۱۰ برای سخنرانی در مورد توپولوژی و سیستم‌های پویا و معادله دیفرانسیل معمولی برنده جایزه ستر از طرف انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳ انتخاب به‌عنوان یکی از ۱۰ فرد مهم سال ۲۰۱۴ از سوی مجله نیچر برنده جایزه بنیاد ریاضیات کلی در سال ۲۰۱۴ سخنران مدعو کنگره بین‌المللی ریاضی در سال ۲۰۱۴ برنده مدال فیلدز در سال ۲۰۱۴ در سئول کره جنوبی عضویت در فرهنگستان علوم فرانسه در سال ۲۰۱۵ عضویت در مجمع فیلسوفان آمریکا در سال ۲۰۱۵ عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا در سال ۲۰۱۶ عضویت در فرهنگستان هنر و علوم در سال ۲۰۱۷

مریم میرزاخانی اولین دانش‌آموز ایرانی بود که نمره کامل را در المپیاد جهانی ریاضی در کانادا به‌دست آورد؛ او در دو سال پیاپی (۱۹۹۴ هنگ‌کنگ و ۱۹۹۵ کانادا) برنده مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی شد و رکورد کسب مدال طلا در دو سال را نیز در بین محصلان ایرانی از آن خود کرد. مریم از تاثیر مثبت محیط دبیرستان بر زندگی علمی خود ابراز رضایت می‌کرد: من به دبیرستان ممتاز فرزانگان در تهران رفتم و در آنجا اساتید بسیار خوبی داشتم.