چشم انسان

ساختمان چشم انسان شبیه یک کره است. در قسمت جلوی این کره یک پنجره شفاف به نام قرنیه وجود دارد. نور از محیط خارج وارد قرنیه شده و پس از عبور از مردمک به عدسی می‌رسد. عدسی نور را به صورت دقیق روی شبکیه متمرکز می‌کند تا تصویر واضحی بر روی شبکیه ایجاد شود. چشم انسان قادر به تشخیص ۱۰ میلیون رنگ است.[۱]

قسمت‌های مختلف کرهٔ چشم انسان: ۱. زجاجیه ۲. حاشیه دندانه‌دار ۳. ماهیچه مژکی ۴. گردالک‌های مژگانی ۵. مجرای اِشلِم ۶. مردمک ۷. اتاق جلویی ۸. قرنیه ۹. عنبیه ۱۰. عدسی بیرونی ۱۱. عدسی درونی ۱۲. زوائد مژگانی ۱۳. ملتحمه ۱۴. ماهیچه مایل زیرین ۱۵. ماهیچه راست زیرین ۱۶. ماهیچه راست میانی ۱۷. رگ‌های شبکیه ۱۸. صفحه بینایی ۱۹. سخت‌شامه ۲۰. سرخرگ مرکزی شبکیه ۲۱. سیاهرگ مرکزی شبکیه ۲۲. عصب بینایی ۲۳. سیاهرگ حلقوی ۲۴. غلاف پیازی ۲۵. لکه زرد ۲۶. گودی مرکزی ۲۷. صلبیه ۲۸. مشیمیه ۲۹. ماهیچه راست بالایی ۳۰. شبکیه

مسیر عبور پرتوهای نور از چشم به ترتیب: (۱ اشک)؛ (۲ قرنیه)؛ (۳زلالیه)؛ (۵ عنبیه (سوراخ مردمک)؛ (۵ زلالیه)؛ (۶ عدسی)؛ (۷ زجاجیه)؛ (۸ شبکیه) چشم از دو بخش به وجود آمده‌است: ۱-اجزای فرعی چشم ۲-کرهٔ چشم. اجزای فرعی چشم عبارتند از: حَدَقه، پـِلک، مُژه، اَبرو، ماهیچه‌های گردانندهٔ کرهٔ چشم. به ترشحات زردرنگ گوشهٔ چشم، قی چشم گفته می‌شود.[۲]

اجزای فرعی چشم حدقه یا چشم‌خانه: استخوان‌های متعددی هستند که به یکدیگر پیوسته‌اند و یک صندوقچهٔ محکم مخروطی شکل را به‌وجود آورده‌اند تا کرهٔ چشم در میان آن محفوظ باشد. استخوان‌های چشم‌خانه در قسمت بالا استخوان پیشانی، در پایین استخوان گونه، از طرف خارج استخوان گیجگاهی و از طرف داخل استخوان بینی هستند. فضای درونی محفظهٔ استخوانی چشم از یک مادهٔ چرب و تا اندازه‌ای سیال پر است.

حدقه به وسیلهٔ پرده‌ای به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش جلو، جایگاه کرهٔ چشم؛ و در بخش عقب، اعصاب بینایی که عهده‌دار رساندن تصویرها به مغز هستند و اعصاب حسی و حرکتی و ماهیچه‌های گردانندهٔ چشم و رگ‌هایی که خون را به حدقه و این ماهیچه‌ها می‌رسانند قرار دارند. پلک: مقابل چشم دو پردهٔ ظریف و محکم آویخته شده که صفحهٔ لطیف چشم را از گرما و سرما و دیگر عوامل بیرونی محافظت می‌کنند. در هنگام خواب و خطر پلک‌ها کاملاً با هم جفت می‌گردند تا در پناه خود چشم را از هرگونه آسیب احتمالی محفوظ دارند. به علاوه پلک‌ها در تعدیل نور نیز نقش مهمی بر عهده دارند.

در حالت عادی پلک‌ها در هر دقیقه به‌طور منظم چند مرتبه به هم می‌خورند، و در نتیجه مایع ویژهٔ اشک را که از غده‌های قرار گرفته در بخش بالایی چشم تراوش می‌شود بر روی صفحهٔ چشم پهن می‌کنند. این کار سطح چشم را شستشو داده و همیشه آن را تازه و مرطوب نگه می‌دارد و در نتیجه فعالیت آن را آسان می‌کند. تراوش اشک از دو نظر برای چشم لازم و سودمند است: یکی از این جهت که سطح چشم را شستشو داده و مانع می‌شود تا ذراتی که همراه هوا وارد چشم می‌گردد، صفحه چشم را کدر و ناصاف کند. دیگر اینکه چون دارای خاصیت ضدعفونی است برای سالم نگه داشتن طبقات کره چشم اهمیت شایانی دارد. اشک پس از اینکه چشم را شستشو داده و ضدعفونی کرد به سوی گوشه داخلی چشم سرازیر می‌شود و از آنجا به وسیله لوله اشکی به درون کیسه مخصوصی که کیسهٔ اشکی نامیده می‌شود می‌ریزد. اشک در آنجا نیز توقف نکرده و بی‌مصرف هم نمی‌ماند، بلکه به تدریج به فضای پایینی بینی می‌ریزد تا در اثر تبخیر، هوای تنفسی را که از بینی به سوی شش رهسپار است مرطوب سازد.

مژه‌ها: روی لبه بیرونی پلک‌ها، موهای منظمی صف کشیده‌اند که مانع از ورود گرد و غبار می‌شوند و در برابر نورهای شدید نیز مقاومت کرده و از شدت آن می‌کاهند. در کناره پلک‌ها غده‌هایی وجود دارند که از آن‌ها مادهٔ چرب مخصوصی ترشح می‌شود تا لبه پلک‌ها و مژه‌ها را چرب و مرطوب نگه دارد و از جاری شدن اشک به صورت در حالت عادی جلوگیری شود. همچنین وجود مژه‌ها باعث می‌شود اصطکاک مداوم پلک‌ها به یکدیگر موجب ناراحتی انسان نگردد.

ماهیچه‌های گرداننده چشم: برای اینکه عکس‌برداری چشم از اشیا به سرعت و سهولت انجام بگیرد و کره چشم با حرکت‌های متعدد خود این وظیفهٔ حیاتی را به درستی انجام دهد، شش ماهیچه پیرامون آن را فراگرفته است تا حرکت آن را در جهات گوناگون یعنی بالا و پایین و چپ و راست و به درون و بیرون ممکن کنند

ابرو: در بالای هر یک از پلک‌های فوقانی انبوهی از موهای منظم صف کشیده‌اند که افزون بر جنبهٔ زیبایی از ریزش عرق به درون چشم جلوگیری می‌کنند و در تعدیل نور به‌ویژه نورهایی که از طرف بالا می‌تابد تأثیر به سزایی دارند.