تاریخچه انیمه

قدیمی‌ترین انیمه‌ها در ژاپن فیلم‌های خیلی کوتاهی بودند که با الهام از انیمیشن‌های آمریکایی در موضوعات فولکلور و کمیک ساخته شدند. کاتسودو شاشین قدیمی‌ترین و اولین انیمه ژاپنی است. این فیلم کوتاه 3 ثانیه‌ای که فقط 50 فریم دارد، مربوط به سال 1907 است. اما از آنجایی که آرشیو فیلم‌های این دوره نابود شده، نمی‌توان با اطمینان گفت که کاتسودو قدیمی‌ترین انیمیشن است. در سال 1917 که هنوز عصر فیلم‌های صامت بود، چند فیلم انیمیشنی در ژاپن اکران شد. یکی از این فیلم‌ها شمشیر کسل‌کننده نام داشت. این اثر 4 دقیقه‌ای درمورد خرید احمقانۀ یک شمشیر لبه‌دار توسط یک سامورایی بود که در سال 2014 نیز بازسازی شد. در سال 2017 مرکز ملی فیلم در موزۀ ملی هنر مدرن توکیو به مناسبت صد سالگی صنعت انیمه وب‌سایتی را منتشر کرد. در این وب‌سایت 64 فیلم کوتاه انیمیشنی که بین سال‌های 1917 و 1941 تولید شده‌اند در دسترس قرار گرفت. فیلم شمشیر کسل‌کننده قدیمی‌ترین فیلم انیمه موجود در این سایت است.

ابتدای دهه 1920 انیماتورهای ژاپنی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کردند. آن‌ها مجبور بودند پروژه‌های ارزان در شرکت‌های انیمیشن سازی کوچک با تعداد کمی کارمند انجام بدهند. درحالیکه رقیب‌هایشان شرکت‌های بزرگ مانند استودیو انیمیشن‌های دیزنی بودند که محصولات رنگی و صدادار می‌ساختند. ژاپنی‌ها تا اواسط دهۀ 1930 برای صرفه‌جویی در هزینه ساخت انیمه از تکنیک کات‌اوت به‌جای انیمیشن‌سل استفاده می‌کردند. با همۀ این دشواری‌ها، ساخت انیمه ژاپنی در مسیر خود رو به پیشرفت بود که زمین لرزه شدید کانتو، توکیو را ویران کرد. استودیو های انیمیشن سازی ژاپن با همه آثارشان به زیر خاک رفتند. صنعت انیمه در ژاپن دوباره کار خود را از نقطۀ صفر آغاز کرد. این بار انیماتورهای ژاپنی به سراغ تکنیک‌های محبوب رفتند و دست به نوآوری زدند. به این ترتیب اولین انیمه ژاپنی صدادار به نام «دنیای قدرت و زنان» در سال 1933 ساخته شد. دو سال بعد هم فیلم «رقص چاگاما» به‌عنوان اولین انیمیشن کوتاه کامل به نمایش درآمد. در این دوره یکی از مهم‌ترین راه درآمد انیماتورها در ژاپن برای تأمین هزینه‌ها که به رشد جایگاهشان کمک کرد، ساخت انیمه‌های سفارشی بود.

در سال‌های منتهی به جنگ جهانی دوم، دولت ژاپن طرح تقویت ناسیونالیسم فرهنگی را کلید زد. یکی از راه‌ها برای اعمال این برنامه، کنترل شدید رسانه‌ها از طریق وضع قوانین محدودکننده بود. از انیماتورهای ژاپنی نیز خواسته شد تا با ساخت انیمه باعث تقویت روحیه میهن پرستانه ژاپنی شود. این جهت‌دهی سبب ادغام بسیاری از شرکت‌های انیمیشن سازی ژاپنی کوچک با یکدیگر شد. در نهایت همه استودیو های انیمیشن در سه شرکت بزرگ ادغام شدند. این سه استودیو انیمه فیلم‌های کارتونی بسیاری برای ارتش ساختند که هدفشان نمایش پیروزی ژاپنی‌ها بود. فیلم انیمیشنی «موموتارو: ملوانان مقدس» در سال 1945 با کمک نیروی دریایی ساخته شد که اولین انیمه بلند تاریخ بود.

سه سال بعد از شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم، یعنی در سال 1948 کنزو ماسوکا و زنجیرو یاموموتا استودیو انیمیشن سازی Japan Animated Films را در ژاپن تاسیس کردند. کمپانی Toei در سال 1956 این استودیو انیمه را با رؤیای تبدیل آن به انیمیشن سازی والت دیزنی شرقی خرید و نامش را به Toei Doga تغییر داد. این استودیو انیمه ژاپنی اکنون بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین و اولین استودیو انیمه سازی ژاپن است. انیمه‌های استودیو Toei شامل بیش از 550 عنوان انیمیشن سریالی، انیمه سینمایی و ویدیو گیم است. بسیاری از انیماتورهای ژاپنی و استودیو های انیمیشن سازی معروف ژاپن از دل این شرکت خارج شدند. این استودیو بعدها به toei animation  تغییر نام داد. درحال حاضر 622 شرکت انیمیشن سازی در ژاپن فعال هستند که 542 تا از آن‌ها در توکیو قرار دارند. استودیوهایی مثل Sunrise, TMS entertainment, A.P.P.P , Madhouse, Been Train, studio plerrot, J.C Staff, Studio Deen, Studio ghibli, Tatsunoko Production, Bones, Production I.G و Nippon Animation  از بزرگ‌ترین و بهترین شرکت‌های انیمیشن سازی ژاپن هستند.

ارزش صنعت انیمه: اندازه بازار جهانی انیمه در سال 2022 حدود 28.61 میلیارد دلار برآورد شده است. با توجه به میانگین رشد 9.8 درصدی صنعت انیمه و انیمیشن سازی طی سال‌های گذشته، انتظار می‌رود این رقم در سال 2030 به حدود 60 میلیارد دلار برسد. صنعت انیمه ژاپنی جایگاه جهانی خود را چنان تثبیت کرده که در سال 2020 و در پی شیوع کرونا با فقط 3 درصد رشد منفی درآمد انیمه از 23 میلیارد دلار به 22.5 میلیارد دلار کاهش یافت. این در حالی است که قدرتمندترین و برترین صنعت‌های جهان در این دوره با سقوط چشمگیری مواجه شدند.

شهرت در جهان: برخی آمارها نشان می‌دهند در این سال تعداد طرفداران انیمه در جهان افزایش یافته است. طبق اعلام نتفلیکس در سال 2020 بیش از 100 میلیون خانه در سراسر جهان حداقل یک فیلم انیمه تماشا کرده‌اند. این رقم نسبت به سال 2019 پنجاه درصد افزایش داشت. تماشای انیمه و انیمیشن اکنون با سهم تقاضای 5.5 درصد، سومین ژانر پرتقاضا از لیست بهترین فیلم‌های جهان محسوب می‌شود.

در ایران: بیشتر از 20 سال است که پای انیمه‌های ژاپنی به تلویزیون ایران باز شده است. حالا عمده ایرانی‌ها با شخصیت‌های انیمه‌های قدیمی معروف مثل ای کیو سان، میتی کومان، سوباسا اوزارو، سندباد و هایدی خاطرات فراموش نشدنی دارند. همزمان با ورود پخش فیلم‌های کره ای در ایران، موج محبوبیت انیمه‌ها نیز شدت گرفت. اکنون با رشد پلتفرم‌های آنلاین پخش فیلم و سریال، روند محبوبیت انیمیشن‌های ژاپنی بطور چشم‌گیری رو به افزایش است. مهم‌ترین علت آن، اشتراکات فرهنگی ایران و ژاپن به‌عنوان دو کشور آسیایی است. پرهیز از خشونت، جمع‌گرایی، مثبت‌اندیشی، پیروزی خیر بر شر از مختصات اصلی محتوای صنعت انیمه در ژاپن است که به افزایش محبوبیت آن‌ها در ایران و سراسر جهان کمک کرده است.