انسان به مثابه عدد

امان از تو ای مرد چاق!

صفر،یک،صد و بیست میلیون،نوزده و نیم،چهار هزار،عدد،عدد،خشک،ریاضیات،آنچه از بیخ و بن با حقیقت انسان غریبه است.انسان فکر میکند،لبخند میزند،اخم میکند،میخندد،گریه میکند،عاشق می شود و نفرت می ورزد و در یک کلام،زندگی میکند.انسانیت او در گرو همین زندگانیست،این دازاین بی شبکات اتصالش با هستی چه میتوانست باشد؟پاره ای سنگ؟مترسک؟مجسمه؟یا چیزی پست تر از آن؟و اما ای مخاطب عزیز!بر خلاف آنچه تو متصوری،آنچه در پیش ذکر شد،بر خلاف ظاهرش،پرچانگی و تکرار مکررات و ذکر بدیهیات نبود.یا اگر هم بود،مدت هاست که دیگر نیست.

امروزه از عدد استفاده ی گسترده ای می شود.یکی از این مصارف،مصرف عدد به عنوان نماینده ای از انسان است:ایران هشتاد میلیون جمعیت دارد،تهران نوزده میلیون جمعیت دارد،جنگ دوم جهانی شصت میلیون تلفات داشت.همانطور که میبینید،عدد نقش بسیار گسترده ای در این آمار دارد.ولی یک مشکل کوچک در این بین وجود دارد،عدد فکر نمیکند،عدد لبخند نمیزند،اخم نمیکند،نمیخندد،گریه نمیکند،عاشق نمیشود و نفرت نمی ورزد و در یک کلام،زندگی نمیکند.عدد صرفا هست.یک منحنی احمقانه،حاصل اشک های خودکار،یا زایش ذهن اجداد ما؟یک لکه ی احمقانه که حتی خود نمیداند نماینده ی چیست و کوتاه سخن،آنکه نمی توان از خوش و بش کردن با عدد به صرف چای لذت برد.

(مینی بوسی در جاده واژگون شد و تمام پنج مسافر و راننده ی آن جان باختند)آه که چه اتفاق ناگواری!یک پنج به علاوه ی یک از دست دادیم!به هر حال،ظاهرا سماور دم نکشیده،باید به آن رسید!آیا تا کنون از خود پرسیده اید که چطور ممکن است که مرگ دوستی،تا به ژرف ترین احساسات آدمی نفوذ کرده،آن را دگرگون ساخته،و تا مدتها هم از سکونتش لذت ببرد،ولی ظاهرا مرگ شش نفر،اصلا مهم نیست.پاسخ ساده است،همانطور که اشاره شد،وقتی زیستن دوستی با سرایش سوزناک ساری بر سر بالینش مستانه پایان میپذیرد،آدمی یک همسر مرده،یک پدر مرده،یک دوست مرده،یک همکار مرده،یک انسان با شرف مرده،یک فداکار مرده و هزاران چیز مرده ی دیگر می بیند ولی شش،عدد شش حامل هیچ مفهومی نیست.شش یک پدر مهربان نیست،شش یک انسان با شرف نیست،شش زندگی نیست،شش هیچ چیز نیست.

اما چنین تاثیری،جلوه ای بزرگتر تحت عنوان سیاست دارد.وقتی هیتلر فرمان داد سه میلیون نفر عازم شوروی شوند،یا وقتی چرچیل دو میلیون نفر را در نرماندی پیاده کرد،این میلیون ها برای سیاستمداران،هیچ چیز جز نماینده ی یک وجه،که آن هم تعداد باشد نیستند.شاید بتوان یک سوال عظیم دیگر را پاسخ داد.همانطور که ما محال ممکن است از کشتن پشه ای درگیر عذاب وجدان شویم،سیاست مدار هم محال ممکن است از مرگ فرودستان عذاب وجدان بگیرد،چرا که او زندگی را از گشایش هستی دازاین های فرودست ندیده و ایده ای در رابطه با فرودست بودن ندارد،رعیت برای سیاستمدار یک عدد است،همانطور که پشه برای انسان.

نوع دیگری از معدوم سازی احساسات و عواطف ژرف انسانی با چپاندن آن در عدد وجود دارد و آن،سنجیدن آدمی با عدد است.اعدادی مثل موجودی حساب بانکی یا نمرات.باز هم هفده و نیم یک عدد است که از بازتاب یک انسان عاری میباشد.بی احساس،بی فکر،بی منطق.

نوع آخر اما شاید خطرناک ترین این مسئله باشد،و آن،نگرش به وجودیت انسان به مثابه صفر و یک است.یک به معنای قدیس و صفر به معنای شیطان.بارها و بارها اشاره شده که در دنیای ما انسان ها،قدیس و شیطانی وجود ندارد؛انسان ها مجموعه ای از رفتارها هستند،رفتار های خوب و بد.و حتی همین هم تنها در صورتی میسر میباشد که پیش فرض ما آن باشد که خوب و بدی وجود دارد.کوتاه سخن آنکه اگر بر فرض علی صفر است،علی را نه به عنوان یک مسیر،که به عنوان یک منظر،یک لحظه و یک دیدگاه در نظر میگیریم.از این منظر می توان انسان را به موسیقی مانند کرد،مجموعه ای از نت ها.مجموعه ای که اگر آن را نه به عنوان خط زمانی و مسیر،که به عنوان یک لحظه و یک نت در نظر بگیریم،احمقانه و بی معنا خواهد بود.علی صفر تک نقطه ای،ممکن است در گشودگی ما به هستی یک دزد باشد.ای دزد کثیف!ای ننگ جامعه ی بشری!ای صفر!ولی آیا تا کنون فکر کرده ایم که شاید علی،مرد شریفی بوده که در طی حادثه ای‌کل دار و ندارش را از دست داده،و اکنون باید برای زنده نگه داشتن زن و بچه اش کاری بکند؟آیا آن مرد چاق می تواند این همه معنا در خود داشته باشد؟خیر!آن مرد چاق به سان ظاهرش تهی از معناست،و بی مصرف و ناچیز در قبال یک انسان.