عقده روانی؟

بعضی از مفاهیم و اصطلاحات اساسی روانشناسی، به عنوان مثال عقده، در زبان عامیانه معمول مردم به گره‌های روحی یا ناخواسته اشاره می‌کنند. اغلب زمانی که عامه مردم از این اصطلاحات استفاده می‌کنند، مفهوم آن با تفاوت‌ها یا حتی تضادها در مفهوم تخصصی آنها همراه است. با این حال، استفاده از این اصطلاحات باعث ایجاد یک نوع از فهم مشترک بین افراد می‌شود. ولی آیا این تمام ماجرا است مفهوم واقعی عقده ؟

مفهوم عقده یا complex از دو حیثیت لغوی بهره می‌برد: یکی به عنوان گره و دیگری به معنای یک حالت از سرخوردگی و کینه ناشی از ناتوانی در دستیابی به هدف مورد نظر. مفهوم اصلی عقده ارتباط مستقیمی با پیچیدگی‌های روانی دارد. آیا وقتی از گره استفاده می‌کنید، به چه چیزهایی فکر می‌کنید؟ به عبارتی، چه زمانی احساس می‌کنید که به یک گره خوردید یا نیاز به باز کردن یک گره دارید؟ به عبارت دیگر، گره به مانعی در پیشرفت کارها اشاره دارد که باید حذف یا حل شود. این دیدگاه بر روی عقده‌ها در روانشناسی نیز قابل تطبیق است.

این دیدگاه بر روی عقده‌ها در روانشناسی نیز قابل تطبیق است. عقده‌ها به عنوان گره‌های روانی مانعی برای افکار و تصمیمات هوشیار ما عمل می‌کنند. آنها حاوی دغدغه‌هایی هستند که بیشتر در ناخودآگاه ما جای دارند و زمانی که فعال شوند، به مانعی در رسیدن به اهداف ما تبدیل می‌شوند. به طور خلاصه، عقده‌ها می‌توانند به عنوان گره‌های روانی ما باشند که در شرایط خاصی برزگر می‌شوند و موجب مشکلاتی می‌شوند. این عقده‌ها ممکن است از تجربیات گذشته ما ناشی شده باشند، احساساتی مانند ترس، خشم، ناامیدی یا حتی ترس از شکست. این احساسات می‌توانند مانع ما در پیشرفت شوند و باعث ایجاد موانع در روابط، کارکرد اجتماعی و حتی در بهبود روانی و روحی ما شوند.

📍عقده های روانی چطور شکل می‌گیرند؟ 📌مشکلات تربیتی مشکلاتی که در سال‌های کودکی برای فرد پیش می‌آیند و همین‌طور تربیت‌های اشتباه از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری عقده های روانی هستند. برای مثال والدینی که دائماً فرزندشان را سرکوب می‌کنند و به او می‌گویند که حرف‌ها یا کارهایش صحیح نیست عقده حقارت را در کودک ایجاد می‌کنند. 📌مرحله‌ای از رشد بسیاری از مواقع نیز عقده های روانی بخشی از رشد طبیعی هستند. برای مثال عقده‌های ادیپ و الکترا از آن دسته گره‌های روانی هستند که همه ما در کودکی تجربه می‌کنیم. این دسته از عقده‌ها معمولاً خطر چندانی ندارند و دیر یا زود در جریان رشد حل می‌شوند.

📍چندی از آنها عقده ها در علم روانشناسی، عقده‌های مختلفی وجود دارند که برخی از آن‌ها به تئوری‌های یونگ بازمی‌گردند و برخی دیگر ممکن است از منابع دیگر مشتق شده باشند. از جمله عقده‌های مهم و تاثیرگذار در زندگی افراد، عقده مادر و عقده پدر مطرح است که تاثیرات عمیقی در شخصیت و رفتار افراد دارد. این دو عقده می‌تواند بر روابط شخصی، موفقیت در شغل، انتخاب رشته تحصیلی و حتی شخصیت و هویت فرد تاثیر بگذارد

📍عقده مادر فهم عقده مادر مرتبط با ما و مسئولیت پذیری است. در کودکی، مادر معمولاً مسوولیت های مختلف کودک را بر عهده دارد. وقتی که ایگو تمام مسئولیت ها را به مادر تحمیل می کند، فرد دیگر نشانه ای از خود مسئولیتی نشان نمی دهد. فردی که عقده مادر در او وجود داشته باشد، به بلوغ روانی نرسیده است و هنوز احساس چسبندگی قوی به مادر دارد

📍عقده پدر تجربه ارتباط کودک با پدر نقشی بسزای مهم در شکل‌گیری استقلال و اعتماد به نفس او دارد. پدر باید با تدریس اقتدار و تلاش به فرزند، او را برای مواجهه با چالش‌های زندگی آماده کند. عقده پدر، می‌تواند به دو شکل مثبت یا منفی در زندگی فرد تأثیر گذار باشد.

📍تفاوت مادر و عقده مادر و پدر و عقده پدر این مسئله شاید برای شما سوگیری ایجاد کند اما از نظر یونگ مادرانگی خالص و پدرانگی خالص هرکدام ویژگی هایی مخصوص به خود دارند و وقتی از عقده مادر یا عقده پدر صحبت می‎کنیم، یعنی روان فرد را به نسبت بهره بردن از این ویژگی ها میسنجیم نه اینکه فرض کنیم هر مادر یا پدری در این مقوله، نمونه ای برای بررسی و تشریح است.

📍 ویژگی های عقده های روانی 📌غیرقابل‌کنترل بودن عقده های روانی عقده های روانی در بخش ناهشیار ذهن قرار دارند؛ و از این طریق رفتارهای فرد را کنترل می‌کنند. به همین خاطر نمی‌توانیم کنترلی روی آنها داشته باشیم. در واقع خود فرد اصلاً از اینکه در یک زمینه ضعف دارد یا دچار عقده روانی است آگاهی ندارد. به همین خاطر توانایی هم برای کنترل این شرایط وجود ندارد.

📍 ویژگی های عقده های روانی 📌افراطی بودن عقده های روانی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های عقده روانی افراطی بودن آن است. کسانی که راجع به یک موضوع درگیر عقده هستند معمولاً عقاید و رفتارهایی راجع به آن نشان می‌دهند که از نظر دیگران خیلی هم منطقی نیست. برای مثال کسانی که از طردشدن می‌ترسند بیش از حد به دیگران می‌چسبند. یا فردی که عقده حقارت دارد ممکن است بیش از حد روی دیگران تسلط داشته باشد. معمولاً کسانی که رفتارهای دیکتاتوری نشان می‌دهند آنهایی هستند که از قدرت خود خیلی مطمئن نیستند.

📍درمان عقده های روانی همانطور که در این مقاله بیان شد ریشه عقده های روانی مربوط به دوران کودکی و روش های تربیتی والدین است که هر فردی با آنها بزرگ شده است. اغلب به صورت ناخودآگاه بوده و فرد نسبت به آنها هیچ گونه آگاهی و اطلاعی ندارد. از این رو اگر فرد بتواند بینش بالایی نسبت به گره های روانی اش پیدا کند می تواند بهتر به درمان و حل آنها بپردازد. درمان هایی مانند درمان شناختی رفتاری یا همان (CBT) برای حل عقده های روانی بسیار مفید و موثر هستند و به فرد کمک می کنند تا ریشه افکار و اندیشه های خود را به خوبی بشناسند و در نتیجه می توانند رفتارهایشان را خیلی بهتر بشناسند و سپس نسبت به تغییر آنها اقدام نمایند