از زبان داریوش

کتاب از زبان داریوش نوشته هاید ماری کخ

خانم هاید ماری کخ در سال های شکوفایی بی نظیر ایران شناسی دهه ی چهل میلادی در آلمان متولد شد و در سال های افول ایران شناسی دهه ی نود با انتشار کتاب «از زبان داریوش» یک بار دیگر به ایران شناسی (مفهوم به قدیم) در حال انقراض آلمان جانی تازه بخشید. خانم پرفسور کخ نخستین مرحله تحصیلات دانشگاهی خود را با دریافت درجه ی فوق لیسانس ریاضی گذراند و شاید اگر به تصادف و به سبب شغل همسر باستان شناس خود با پروفسور والترهینتس، ایران شناسی آلمان، آشنا نمی شد، هرگز به تاریخ و فرهنگ ایران روی نمی آورد. او نیز مانند دیگران با نخستین برخورد خود با هینتس شیفته ی رفتار دانشمند وارسته شد و به قول خودش این شیفتگی چنان ژرف بود که بی درنگ تحصیل در رشته ی ایران شناسی را آغاز کرد. خانم کخ پس از دریافت درجه ی دکتری بلافاصله یار خستگی ناپذیر او در تالیف کتاب عظیم فرهنگ ایلامی- آلمانی شد و سرانجام در سال 1984 با رساله ی «امور دیوانی و اقتصادی فارس در زمان هخامنشیان» به دریافت مقام پروفسوری نایل شد. فرهنگ ایلامی در سال 1986 و دو سال بعد، در سال 1988، رساله ی پروفسوری خانم کخ منتشر شد. تمامی کارهای علمی خانم کخ درباره ی فارس و تخت جمشید است، که در ده ها مقاله و چندین کتاب، از جمله کتاب ماندگار و کم نظیر حاضر، منتشر شده است

همانطور که از اسم این کتاب مشخص است کتاب در مورد ایران باستان است. این کتاب شامل فهرست،پیش سخن،مقدمه و ده فصل. مترجم این کتاب دکتر پرویز رجبی و ویراستار این کتاب ناصر پورپیرار هستند.

کخ سعی کرده است تاریخ دوره‌ی داریوش را نه فقط از منظر لشکرکشی‌ها و سیاست، بلکه از زاویه‌ی زندگی روزمره، زنان، ارتش، کشاورزی، دین و ساختار اداری بررسی کند. به این ترتیب، «از زبان داریوش» فقط یک کتاب تاریخ سیاسی نیست؛ بلکه ترکیبی است از باستان‌شناسی، اقتصاد، جامعه‌شناسی و فرهنگ ایران باستان.کتاب از زبان داریوش یکی از آثار مرجع درباره‌ی دوره‌ی هخامنشی است. هايده‌ماری کخ با رویکردی چندجانبه (تاریخ، جامعه، اقتصاد و فرهنگ) تصویری جامع از شاهنشاهی داریوش ارائه می‌دهد. این اثر کمک می‌کند نه تنها شکوه و عظمت تخت‌جمشید و ارتش ایران باستان را بشناسیم، بلکه زندگی روزمره‌ی مردم، جایگاه زنان، و سازمان اجتماعی را هم درک کنیم.

۱. نگاه تاریخی در این فصل، نویسنده تصویری کلی از جایگاه داریوش در تاریخ ایران و جهان ارائه می‌دهد. شرح چگونگی به قدرت رسیدن داریوش پس از ماجرای گئومات مغ. تثبیت حکومت و گسترش قلمرو شاهنشاهی. جایگاه داریوش به‌عنوان بنیان‌گذار واقعی ساختار حکومتی هخامنشی.

۲. منابع معرفی منابع مورد استفاده: کتیبه‌های داریوش (به‌ویژه بیستون). لوح‌های گلی ایلامی کشف‌شده در تخت‌جمشید. نوشته‌های مورخان یونانی مانند هرودوت. پژوهش‌های باستان‌شناسی جدید. تأکید بر ارزش لوح‌های ایلامی تخت‌جمشید به‌عنوان اسناد دست‌اول اقتصادی و اداری.

۳. لوح‌های ایلامی تخت‌جمشید چه می‌گویند؟ این لوح‌ها نشان می‌دهند که حکومت هخامنشی صرفاً نظامی نبود، بلکه یک دیوان‌سالاری پیشرفته داشت. ثبت دقیق جیره‌ی کارگران، حقوق، هزینه‌ها و حسابداری حکومتی. وجود کارگران زن و مرد، حضور اقوام مختلف در کارها. انعکاس چندقومیتی بودن امپراتوری و نظم اداری شگفت‌انگیز.

۴. تأسیسات و بناهای با عظمت شرح ساخت تخت‌جمشید، شوش و پاسارگاد. فناوری‌های معماری، نیروی کار، و مدیریت پروژه‌های عظیم. نشان دادن شکوه و پیام سیاسی معماری هخامنشی (نمایش قدرت و وحدت ملل).

۵. از زندگی روزمره پوشاک، خوراک، سرگرمی‌ها و مشاغل مردم. چگونگی دادوستد و روابط اقتصادی. تفاوت زندگی دربار و مردم عادی. تصویر زندگی واقعی که معمولاً در تاریخ‌نگاری‌های سنتی نادیده گرفته می‌شود.

۶. زنان در شاهنشاهی ایران جایگاه حقوقی زنان در دوره‌ی هخامنشی. نمونه‌هایی از زنان صاحب مقام و نفوذ، حتی در دربار. کار و مشارکت زنان در اقتصاد (مثلاً در لوح‌های تخت‌جمشید). اهمیت مادران و همسران شاهان در سیاست.

۷. ارتش ساختار ارتش داریوش: پیاده‌نظام، سواره‌نظام، ارابه‌ها، نیروی دریایی. نظام آموزش و سازماندهی. هزینه‌های عظیم ارتش و شیوه‌ی تأمین آن از مالیات‌ها و خراج‌ها. جایگاه ارتش در تثبیت و گسترش قدرت شاهنشاهی.

۸. کشاورزی ستون اصلی اقتصاد شاهنشاهی. بهره‌برداری از زمین‌های گسترده در ایالات. آبیاری، قنات‌ها و شیوه‌های کشاورزی. نقش کشاورزی در تأمین ارتش و شهرها.

۹. دین باورهای مذهبی رسمی: پرستش اهورامزدا. احترام به خدایان محلی در قلمروهای مختلف (نشان از تسامح دینی). نقش دین در مشروعیت‌بخشی به قدرت داریوش. ارتباط آیین‌های زرتشتی با دستگاه حکومتی.

۱۰. نگاه نهایی جمع‌بندی از جایگاه داریوش در تاریخ ایران. او بیش از یک فاتح نظامی، سازمان‌دهنده‌ی امپراتوری بود. تأکید بر اینکه شناخت داریوش و هخامنشیان، شناخت بخشی از هویت تاریخی ایرانیان امروز است.

اهمیت کتاب منبع علمی معتبر برای پژوهشگران تاریخ ایران. زبان روایی و ساده برای علاقه‌مندان غیرمتخصص. ترکیب نگاه تاریخی و اجتماعی، که کمتر در دیگر آثار دیده می‌شود. روشن‌کردن زوایای زندگی مردم عادی در کنار شاهان و بزرگان.

امیدوارم از این پست لذت برده باشید