پانگه آ، ابرقاره عظیم دوران پیشاتاریخ

ابرقاره پانگه آ ، آخرین ابرقاره روی زمین بوده است. جایی که روزی، همه سرزمین‌های امروزه را به هم متصل کرده بود.زمین شناسان معتقدند که میلیون‌ها سال پیش زمین تنها از یک قاره تشکیل شده بود. آنان نام این قاره عظیم را «پانگه آ » گذارده‌اند. پانگه آ درحدود 200 میلیون سال پیش به دو قاره تقسیم شد. زمین شناسان نام‌های «گندووانا» و «لورازیا» را برای این دو قاره برگزیدند. این کشفی بود که توسط وگنر صورت گرفت.این قاره (پانگه آ) چند میلیون سال بعد مبدل به دو قاره بزرگ لورازیا و گندوانا شد که اولی شامل آمریکای شمالی، گرینلند و بیشتر قسمت‌های آسیا و اروپای امروزی است و دومی آمریکای جنوبی، آفریقا، قطب جنوب، هندوستان، استرالیای کنونی را شامل می‌شده است. فاصله دو قاره لورازیا و گندوانا را دریایی به نام تتیس پر می‌کرده است که امروزه دریاهای مدیترانه، مازندران و سیاه را بازمانده‌های آن می‌دانند.

• دلایل یکی بودن قاره‌ها در گذشته چیست؟ انطباق حاشیه‌ی قاره‌ها: وگنر، شباهت زیادی را میان دو حاشیه‌ی شرقی آمریکای جنوبی و غربی آفریقا یافته بود، و همین شباهت ظاهری می‌توانست دلیل بر این موضوع باشد که در گذشته، این دو قاره به هم متصل بوده و بعدها از هم جدا شده‌اند. فسیل‌ها:ادوارد سوئز زمین شناس اتریشی اولین کسی بود که گفت زمانی یک پل خشکی بین آمریکای جنوبی، آفریقا، هند، استرالیا و قطب جنوب وجود داشته. او این توده زمینی بزرگ را گوندوانالند نام گذاری کرد (این نام از بخشی از کشور هند گرفته شده که فسیل گیاه گلوسوپتریس در آن پیدا شد). او گفت که قاره بسیار بزرگ جنوبی، بعد از این که ابرقاره پانگه آ تجزیه شده، شکل گرفته. او دلایلش را بر اساس به دست آمدن گیاه گلوسوپتریس در سراسر هند، آمریکای جنوبی، آفریقای جنوبی، استرالیا و قطب جنوب، استوار کرد. از طرفی فسیل‌های مزوسوروس (یکی از اولین خزندگان شناور حتی قدیمی‌تر از دایناسورها) هم در آمریکای جنوبی و هم آفریقای جنوبی پیدا شده است. گلوسوپتریس glossopteris یک گیاه درخت مانند از دوره پرمین است. این گیاه برگ‌های زبانی شکل دارد و حدود 12 فوت یا 3.7 متر بلندی دارد. این گیاه، گیاه برجسته دوره‌ای است که قاره گوندوانا وجود داشته است. اقسام سنگ‌ها و شباهت‌های ساختاری: اگر قاره‌ها در گذشته به هم متصل بوده‌اند، قاعدتاً باید سنگ‌هایی مربوط به زمان‌های گذشته که امروز در آن‌ها دریافت می‌شود، از لحاظ سن و جنس مشابه باشند. وجود چنین شباهتی میان سنگ‌های شمال غرب آفریقا و شرق برزیل به اثبات رسیده است. در این مناطق، سنگ‌های متعلق به 550 میلیون سال پیش، در کنار سنگ‌های قدیمی و دو میلیارد ساله هستند، تشابه سنگ‌ها طوری است که فقط با فرض متصل بودن قاره‌ها به هم در گذشته‌های بسیار دور قابل توجیه است. آب و هوا: وقتی ثابت شد که در قسمت‌هایی از قاره‌های واقع در نیم کره‌ی جنوبی که امروزه در حدود منطقه استوا قرار دارند، آثار یخچالی مشاهده شده است وگنر نتیجه گرفت که در گذشته، همه ی آن مناطق در محل قطب و در کنار همدیگر واقع بوده‌اند.

اما این ابرقاره عظیم، چگونه و به چه دلیل به قاره‌های امروزی تبدیل شد؟حدود 250 میلیون سال قبل، ابرقاره پانگه آ هنوز یکپارچه بود و نیروهای زمینی، قاره‌هایی که امروزه آن‌ها را می‌شناسیم را شکل نداده بودند. سال‌هاست زمین‌شناسان به این می‌اندیشند که چگونه همه قطعات زمین به هم متصل بودند، چرا چنین اتفاق عظیمی رخ داد و چگونه قطعات به این شکل، در کره زمین پراکنده شدند. • زمین، مانند قطعات پازل با توجه به مطابقت نواحی ساحلی یا حاشیه‌های نوا اسکوشیا و مراکش، می‌دانیم که این دو منطقه زمانی به یکدیگر متصل بوده‌اند. همچنین می‌توانیم مسیری که آن‌ها را از هم جدا کرده است را از ساختار کف اقیانوس ردیابی کنیم.گروهی از دانشمندان معتقدند قاره‌ها با حرکت تکتونیک صفحه‌ای، توسط نیروهای درون زمین از یکدیگر جدا شده‌اند. اما گروهی دیگر می‌گویند که مواد مذاب درون زمین به سمت بالا حرکت کزده و به دلیل انرژی آن‌ها، ابرقاره پانگه آ به چندین بخش تقسیم شده است. فرقی نمی‌کند کدام یک از این نظریه‌ها، یا حتی هر دوی آن‌ها درست باشد؛ مسئله قطعی این است که هر اتفاقی افتاده، به سرعت اتفاق نیفتاده است.تکنونیک صفحه‌ای هر ساله پوسته‌های زمین را میلی‌مترها جابجا می‌کرده و طی دوره‌های مختلف، میزان این جابجایی تغییر می‌کرده است. تا زمانی که ما را در مکانی که امروز هستیم، رسانده است. البته هنوز هم این صفحات، در حال حرکت هستند.

• اقیانوس اطلس شمالی اقیانوس اطلس شمالی، منطقه‌ای که مطالعات فشرده و رازهای زیادی در آن وجود دارد، مرزهای گرینلند، شرق کاناد و اروپای غربی را تشکیل داده و آخرین مراحل تجزیه ابرقاره پانگه آ در آن‌جا انجام شده است.شاید شگفت‌آور باشد که این منطقه، مجموعه اعظمی از علوم زمین را شکل می‌دهد و برای فهم چگونگی آرایش قاره‌ها به شکلی که امروز می‌بینیم، بسیار مؤثر است.هنگامی که صفحه اقیانوس اطلس شمالی شروع به حرکت کرد، قاره از ضلع غربی گرینلند جدا شد. سپس متوقف شده و میان شرق گرینلند و اروپا، شروع به باز شدن کرد. اما چرا چنین اتفاقی افتاد؟ برای پاسخ به این سوالات گروهی از محققان در زمینه‌های مختلف زمین‌شناسی گرد هم آمدند. تیم آن‌ها شامل ژئوفیزیست‌ها، که از فیزیک برای مطالعه فرآیند‌های زمین استفاده می‌کنند، و ژئوشیمیست‌ها، که از شیمی برای بررسی مواد تشکیل‌دهنده زمین استفاده می‌کنند، و بسیاری دیگر که ساختار و تکامل زمین را مطالعه می‌کنند بوده است. تا به امروز، این گروه پژوهشی به نام اطلس شمالی چندین کارگاه آموزشی برگزار کرده و مجموعه‌ای مقالات را، در راستای ارائه الگویی جدید برای پاسخ به سوالاتی در مورد آنچه در اقیانوس اطلس شمالی اتفاق افتاده که مدت‌ها بدون جواب مانده‌اند، منتشر کرده است.

در طول تاریخ زمین ، قاره‌ها چندین بار گرد هم آمده‌اند و متعاقباً از هم پاشیده شده‌اند. این فرآیند ادغام و پراکندگی متعاقب آن به عنوان “چرخه ی ابرقاره‌ای” شناخته شده‌است. این اتفاقات قبلی نشانه‌ها و نقاط ضعفی را باقی گذاشته‌است.هنگامی که ابرقاره پانگه‌آ دوباره تحت فشار قرار گرفت ، در امتداد این ساختارهای قدیمی فاصله افتاد. با وجود اینکه این فرایند در اوایل نظریه‌ی تکتونیکی پیشنهاد می‌شد، اکنون فقط مشخص می‌شود شود که چقدر مهم و غیرقابل دسترس است. در بزرگترین مقیاس، پارگی که موجب تشکیل اقیانوس اطلس شمالی شد ابتدا از غرب گرینلند آغاز شد. در آنجا به کمربندهای کوهستانی باستانی برخورد کرد که از هم‌گسسته نمی‌شوند. در شرق گرینلند مقاومت‌ کمتری وجود داشت که مانند یک زیپ باز شد و سرانجام تمام وسعت آن را گرفت تا اقیانوس اطلس شمالی را تشکیل دهد. علاوه بر یادگارهایی از این چرخه‌های تکتونیکی، صفحات قبلی بقایای گوشته عمق زمین (که مستعد ذوب هستند) باقی مانده‌است و بسیاری از سنگ‌های مذاب گسترده همراه با شکستگی را توضیح می‌دهد. (توجیه می‌کند.) در مقیاس کوچکتر، به نظر می‌رسد حوضه‌های حامل هیدروکربن که در حاشیه قاره به جا مانده‌اند نیز تحت تأثیر حوادث قبلی قرار گرفته‌اند.بیشتر بخش از آنچه در این مورد می‌دانیم در جستجوی نفت و گاز جمع‌آوری شده‌است. دقیق‌ترین دانش ما از مناطق ساحلی نزدیک به بازارهایی که این کالاها در آن فرآوری و به فروش می‌رسند بدست می‌آید و بیشتر آنها از دهه 1960 که از فناوری پس از جنگ برای بررسی کف اقیانوس‌ها استفاده شده‌است می‌باشد. این عوامل اقتصادی به این معنی است که دانش ما از زیر زمین به طور چشمگیری بیشتر از نیوفاندلند کاهش می‌یابد.در شمال آن، چیزهای زیادی برای کشف و فهمیدن وجود دارد، که در آن پاسخ‌های رمز و راز باقی‌مانده از نحوه ورود ما به اینجا، مایل‌ها پایین امواج قرار دارد.