چرا ماهی ها پلک ندارن؟بدون پلک چگونه می خوابند؟

..........

نظاره کنید!

حدود ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد ماهی در آب های جهان وجود دارد، اما از بزرگ‌ترین ماهی‌ها مانند کوسه‌نهنگ که تا ۲۰ متر طول دارد، تا کوچک‌ترین‌شان یعنی کپورریزه که تنها ۸ میلی‌متر است، هیچ‌کدام‌شان پلک ندارند. چرا؟ این نبود پلک، در واقع پرسش دیگری را هم پیش می‌کشد: ماهی‌ها بدون پلک چگونه می‌خوابند؟ زیرا خواب برای همه موجودات زنده اهمیت زیادی دارد. خواب نه تنها در بهبود وضعیت بدن پس از فعالیت روزانه (یا شبانه بسته به گونه) نقش دارد، بلکه برای حافظه و یادگیری نیز ضروری است.

انسان روزانه تا ۲۸ هزار بار چشمان خود را باز و بسته می‌کند، اما ماهی‌ها چنین کاری را انجام نمی‌دهند چون پلک ندارند. حدود ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد ماهی در آب های جهان وجود دارد، اما از بزرگ‌ترین ماهی‌ها مانند کوسه‌نهنگ که تا ۲۰ متر طول دارد، تا کوچک‌ترین‌شان یعنی کپورریزه که تنها ۸ میلی‌متر است، هیچ‌کدام‌شان پلک ندارند. چرا؟ این نبود پلک، در واقع پرسش دیگری را هم پیش می‌کشد: ماهی‌ها بدون پلک چگونه می‌خوابند؟ زیرا خواب برای همه موجودات زنده اهمیت زیادی دارد. خواب نه تنها در بهبود وضعیت بدن پس از فعالیت روزانه (یا شبانه بسته به گونه) نقش دارد، بلکه برای حافظه و یادگیری نیز ضروری است.

آیا ماهی‌ها می‌توانند چشم‌هایشان را ببندند؟ در انسان و اکثر حیوانات، پلک‌ها وظیفه محافظت از چشم‌ها در برابر گرد و غبار و سایر مواد زائد که می‌توانند به شبکیه چشم آسیب برسانند را بر عهده دارند. آنها همچنین دارای عملکرد هیدراتاسیون هستند که به قرنیه امکان می‌دهد مرطوب بماند و خشک نشود. اما ماهی‌ها که در محیطی مرطوب زندگی می‌کنند، نیازی به این عملکرد ندارند. بعضی از گونه‌های کوسه‌ها (به جز کوسه سفید بزرگ) به نوعی پلک دارند، اما زیاد از آن استفاده نمی‌کنند. آنها دو پلک ثابت دارند با یک پلک سوم در پلک پایینی به نام غشای تحریک کننده که در واقع نوعی پوشش محافظ است که در هنگام حمله برای محافظت از چشم حیوان بسته می‌شود.

ماهی‌ها بدون پلک چگونه می‌خوابند؟ تشخیص خواب ماهی‌ها دشوار است زیرا آن‌ها هنگام خواب چشم‌هایشان را باز نگه می‌دارند. اما دانشمندان با اندازه‌گیری ضربان قلب و فعالیت مغزی ماهی‌ها متوجه شده‌اند که آنها وارد مرحله‌ای از عدم فعالیت می‌شوند که مشابه خواب است. در این دوره، ماهی‌ها به دلیل کم‌تحرکی آسیب‌پذیرتر هستند و برای محافظت از خود از استراتژی‌های مختلفی مانند مخفی شدن استفاده می‌کنند. دلقک‌ماهی و برخی از گونه‌های طوطی‌ماهی در صخره‌های مرجانی بدن خود را با مخاط محافظ می‌پوشانند، برخی دیگر در پناهگاه‌ها پنهان می‌شوند و برخی مانند کوسه گورخری به سادگی روی شن‌های کف دریا قرار می‌گیرند.

ماهی‌هایی که هرگز نمی‌خوابند برخی ماهی‌ها مانند دلفین‌ها و کوسه‌ها باید به طور مداوم شنا کنند تا بتوانند نفس بکشند، بنابراین هیچ وقت نمی‌خوابند. پس چگونه استراحت می‌کنند؟ یک نیمکره مغز آنها وارد مرحله وضعیت استراحت می‌شود در حالی که نیمکره دیگر به انجام وظایف خود ادامه می‌دهد. در واقع مغز آن‌ها برای استراحت به طور نیمه‌فعال باقی می‌ماند تا آنها بتوانند همچنان وظایف حیاتی را انجام دهند. با این حال، گونه‌ای از ماهی به نام ماهی‌کور که در رودخانه‌های مکزیک و تگزاس زندگی می‌کند، تقریبا هرگز نمی‌خوابد، به ویژه آن دسته از ماهی‌کورها که در غارها، در تاریکی مطلق زندگی می‌کنند. آنها کاملاً نابینا هستند و فقط دو ساعت در روز می‌خوابند. به نظر می‌رسد که این پدیده به دلیل وجود مولکولی به نام هیپوکرتین است که در مغز آنها به وفور وجود دارد؛ مولکولی که انسان‌های مبتلا به خواب‌تازش (نارکولپسی) فاقد آن هستند