کاپیتولاسیون

مهاجرین یونانی در سواحل شمالی مصر در مسائل مدنی و جزائی تابع قواعد یونانی بودند (نه مصری)، همچنین در عصر امپراتوری روم، رومی‌ها در سرزمین‌های متصرفاتی در صورت ارتکاب جرم، فقط توسط کنسول رومی مقیم در آن سرزمین محاکمه می‌شدند و… اینها فقط کمی از پیشینه کاپیتولاسیون را که در دنیای باستان وجود داشته است را نشان میدهد ...

اما این موضوع تا مدت ها به روشی رسمی شناخته نمیشد تا اینکه این حق نخستین بار توسط خلفای عباسی و بعدها دولت عثمانیه به تجار و زائرین مسیحی داده شد تا با جرایم آن‌ها بر اساس قوانین دینشان برخورد شود.

حالا میرسیم به بخش مهم این موضوع !! اصلا کاپیتولاسیون چیست ؟ کاپیتولاسیون (به فرانسوی: capitulation) یا قضاوت‌سپاری سپردن حق رسیدگی قضایی به جرایم اتباع و شهروندان یک کشور خارجی به نمایندهٔ حقوقی آن کشور است که گاها به منظور ایجاد روابط بهتر و در اکثر مواقع برای اعمال فشار و ظلم و تبعیض به نفع مردم کشور قدرتمند تر است .

در این قسمت سعی داریم تعدادی از این عهد نامه هارا که ایران طرف قرار داد ان بوده است را معرفی کنیم : 1_این مقررات برای اولین بار در ۱۸۲۸ میلادی پس از شکست ولیعهد عباس میرزا در جنگ با روسیه ۱۸۲۶–۱۸۲۸ با بستن عهدنامه ترکمانچای از طرف دولت روسیه تزاری بر ایران تحمیل شد. 2_پس از شکست ناصرالدین شاه در جنگ هرات در ۱۸۵۶ میلادی معاهده پاریس بین دو دولت ایران و انگلستان بسته شد. در این پیمان انگلیس‌ها به دولت ایران برای اتباع انگلیسی که در ایران زندگی می‌کردند حقوقی را همانند حقوقی که در عهدنامه ترکمانچای به اتباع روسیه در ایران داده شده بود تحمیل کردند . 3_قرارداد وین، در دوره محمدرضا شاه در این دوره، قانون اجازه استفاده مستشاران آمریکایی در ایران از مصونیت‌ها و معافیت‌های قرارداد وین تصویب شد که برخی به اشتباه از آن به عنون کاپیتولاسیون نام می‌برند.

و اما میرسیم به این نکته که در زمان رضا شاه تلاش هایی برای لغو این عهد نامه انجام شد که تا حدودی هم موفقیت امیز بود : رضا شاه بر آن بود با به کار گرفتن قوانین مدنی سکولار در ایران به هدف دوم خود یعنی پایان دادن به حق کاپیتولاسیون در ایران برسد. رضاشاه عقیده داشت زمانی که کشور دادگاه‌هایی با قوانین سکولار داشته باشد می‌تواند قوانین ویژه ای برای اتباع خارجی را لغو نماید و همه، چه اتباع خارجی و چه محلی در برابر قوانین سکولار برابر هستند وجوابگو می‌باشند . و در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۰۷ رضا شاه کاپیتولاسیون را برای همه اتباع خارجی در ایران لغو کرد.

این فقط تعدادی از عهد نامه های کاپیتولاسیون در کل دنیا بود که سعی کردم سابقه این عهد نامه را بیشتر در ایران برسی کنم ولی همچنان این عهد نامه در بسیاری از کشور ها باعث به وجود امادن برتری و ظلم بی حد و اندازه شده اند ...