چرا برخی صحنه‌ها را قبلاً دیدیم؟

به اين پديده مي گوييم دژا- وو (Deja vu ) معني تحت اللفظي اين كلمه فرانسه «قبلا ديده شده» است. توضيح رايج امروزين روان شناسان درباره اين پديده، بروز اشتباه در فرايند حافظه انسان است، به اين معني كه وقتي صحنه اي را مي بينيم اين صحنه به حافظه كوتاه مدت ما سپرده مي شود و در هر لحظه ذهن ما چند ثانيه پيش تر را از روي حافظه كوتاه مدت به خاطر مي آورد ( وگرنه نمي تونستيم آن صحنه را لحظه به لحظه دنبال كنيم )

اما گاهي اوقات اين عملكرد به نحوي انجام مي شود كه گويي تصاوير چند لحظه پيش از حافظه طولاني مدت بازخواني مي شود و بنابراين تصور مي كنيم اتفاقي كه چند لحظه پيش تر افتاده در گذشته اي دور رخ داده و ما مشغول به خاطر آوردن آن از روي حافظه طولاني مدتمان هستيم

به همين دليل هست كه هميشه حس جست و جو براي خاطره اي دور دست در چنين لحظاتي بسيار قوي است و مدام داريم با خودمام مي گوييم « اين صحنه را قبلا كجا ديده بودم؟ ». هر چند هرگز نمي توانيم زمان و مكان دقيق بروز اين خاطره ي قديمي دروغين را دقيقا به خاطر بياوريم. درباره نحوه دقيق عملكرد مغز ( مثلا اينكه مغر ما پيش از درك هر لحظه آن را از حافظه كوتاه مدت بازخواني مي كند يا اينكه پيش از بازخواني از حافظه كوتاه مدت جريان زمان را به عنوان يك خاطره در جريان درك مي كند) بحث هاي زيادي وجود دارد، اما چيزي كه فعلا روشن است، اين است كه دژا-وو ربطي به روشن بيني و آينده نگري ندارد.

تقريبا دو سوم مردم جهان با چنين تجربه اي رو به رو مي شوند، پس نبايد نگران خراب شدن مغزتان باشيد. بررسي هاي روانپزشگان براي يافتن رابطه اي معني دار ميان بروز دژا-وو و اختلالاتي مثل اسكيزوفرني و عصبي بودن نيز هيچ نتيجه اي نداشته و ارتباطي ميان اين پديده با چنين اختلالاتي وجود ندارد.

تنها عارضه مغزي كه ممكن است با دژا-وو مرتبط باشد حمله صرع در ناحيه گيجگاهي مغز است. اغلب مردم در زندگي خود با دوره هاي ملايم حملات صرع رو به رو مي شوند ( كه به معني ابتلا صرع نيست) و اين حملات هم لزوما به معني غش كردن و عوارض رفتاري ظاهري نيستند. دژا-وو مي تواند نشانه بروز چنين حملات زودگذر و خفيفي باشد.