شطرنج چگونه به وجود آمد؟

شطرنج یکی از کهن‌ترین بازی‌هایی‌است که امروزه نیز در میان مردم جهان رواج دارد؛ به‌طوری‌که قدمت این بازی را بیش از هزار سال رقم زده‌اند. به باور برخی شطرنج اختراع ایران است. عده‌ای هم آن را ابداع هندیان، یونانیان، رومیان، بابلی‌ها، سکاها، مصریان، یهودیان، چینی‌ها، انگلیسی‌ها و اعراب دانسته‌اند. اما آنچه که بیش از هر رأی دیگری مورد پذیرش است، این که شطرنج در اصل ساخته هند هست شطرنج در دوران امپراتوری گوپتا در هند سرچشمه گرفته، که در شکل نخستین خود چاتورانگا chaturaṅga نام داشت؛ که به معنی چهار بخش (نظامی):پیاده‌نظام، سواره نظام، فیل سوار و ارابه ران است؛ که در شکل نوین به سرباز، وزیر، رخ و اسب تکامل یافت درباره پیدایش شطرنج (چترنگ) چندین روایت موجود است که تنها تعداد کمی از آن‌ها معقول و باور کردنی هستند.

شاهنامه : در شاهنامه در مورد پیدایش شطرنج چنین می گویند که مردی با ساز و گنج به نام (جمهور) پادشاه هند بود و جایگاهش در شهر سندلى. قرار داشت او صاحب فرزندی به نام ( گو )شد . آن گاه پس از مدتی بیمار شد و در گذشت .او گو را به جانشینی خود برگزیده بود اما گو در آن زمان خردسال بود و از عهده پادشاهی بر نمی آمد به همین دلیل تخت پادشاهی در خطر قرار داشت پس برادر جمهور که (مای) نام داشت را بر تخت پادشاهی نشاندند . وقتی مای به پادشاهی رسید با همسر برادرش ازدواج کرد و از او صاحب فرزندی به نام (طلحند) شد. مای نیز پس از مدتی در گذشت و بزرگان مادر آن دو پسر را بر تخت نشاندند تا کشور آشفته نشود و وقتی آن دو بزرگ شدند یکی را به پادشاهی برسانند . سر انجام بزرگ شدند و بر سر پادشاهی به اختلاف افتادند و نسبت به هم کینه و دشمنی ورزیدند وبا هم سر جنگ داشتند.

سر انجام در جنگی سخت برادر کوچکتر که طلحند نام داشت بر پشت فیل خوابش برد و گرسنگی و تشنگی بر او فشار آورد و مرگش فرا رسید و در همان جا در گذشت . بی آنکه تیری به او اصابت کند یا ضربه ای بر او وارد شود به عبارتی در پی تقدیر و سرنوشت بدون هیچ زخم و جراحتی بالای فیل جان داد و این چنین پادشاهی به گو نیک خواه رسید که پیوسته برادر را از جنگ بر حذر می داشت و او را پند می داد . وقتی مادر ایشان از مرگ فرزند با خبر شد گو در مرگ برادر شریک دانست و او را گناه کار خواند . پس گو با گروهی ار موبدان هم اندیشه شدند و تصمیم گرفتند شرایط آن جنگ را روی تخته و مهره هایی نشان دهند و وضعیت و موقیت هر دو پادشاه را روشن سازند . آن گاه با حرکت مهره ها مرگ غم انگیز طلحند را به نمایش گذاشتند تا آن را دریابد و گو را بی گناه خواند و مرگ طلحند را از تقدیر و سرنوشت بداند پس این‌گونه بود بازی شطرنج به وجود آمد

• آلفونسوس:روایت دیگر از پیدایی شطرنج، روایت آلفونسوس حکیم است؛ و آن این که: پادشاهی از پادشاهان هند آرزو داشت بداند جهان مطیع عقل و اراده است یا جبر و تقدیر. پس دو تن از مردان دانا و خردمند دربارش را فراخواند و از ایشان سؤال کرد. این دو خردمند نظری مخالف هم داشتند؛ یکی همه از جبر می‌گفت و دیگری از اختیار. شاه از این دو خواست که هر یک برای اثبات مدعایش بازی‌ای اختراع نموده، به درگاهش بیاورد. آن جبری بازی نرد را ساخت – که بر اساس گردش فصول و رفت‌وآمد ماه‌ها و روزها و حکم تاس شش‌جهت تنظیم گشته بود. اما حکیم دیگر بازی شطرنج را ساخت که در همه مراحل آن، انسان مختار است؛ جز آن که محدود است به رعایت قوانین بازی. پادشاه هند در هر دو بازی به نیکی نظر کرده و شطرنج را بر نرد ترجیح داد