آب هراسی یا آکوافوبیا چیست؟

آب‌هراسی یا آکوافوبی (به انگلیسی: Aquaphobia): «یک نوع ترس غیرطبیعی و مداوم از آب است. آب‌هراسی هراس خاصی است که مستلزم سطحی از ترس می‌باشد که خارج از کنترل بیمار بوده یا ممکن است با زندگی روزانه او تداخل ایجاد کند. افراد به شیوه‌های متعددی از آب‌هراسی رنج می‌برند و ممکن است این حالت راحتی طی مواجهه با آب در یک اقیانوس، یک رودخانه، یا حتی یک وان حمام تجربه کنند و اینها را به منزله یک تهدید قریب‌الوقوع ببینند. چنین افرادی ممکن است از انجام فعالیت‌هایی مانند قایق رانی و شنا اجتناب بکنند، یا آن‌ها ممکن است به رغم داشتن تسلط کافی برمهارت‌های شنا، از شنا کردن در اقیانوس عمیق جلوگیری و خودداری بنمایند. این اضطراب عموماً به خیس و مرطوب شدن با آب یا ترشح و پاشیده شدن آن در شرایط غیرمنتظره، یا تحت فشار شدید آب قرار گرفتن بدن یا پرتاب به داخل آب نیز گسترش داده می‌شود»

«علل فوبیای خاص به خوبی شناخته نشده است. با این حال، برخی شواهد و مدارک نشان می دهد که فوبیا می تواند به صورت ژنتیکی به ارث برسد. اگر یکی از اعضای خانواده شما دارای یک بیماری روانی مانند اضطراب یا سایر فوبیا است، ممکن است در معرض خطر ابتلا به فوبیا باشید. آب هراسی اغلب در اثر یک رویداد آسیب زا در دوران کودکی، مانند غرق شدن ایجاد می شود. همچنین می تواند نتیجه یک سری تجربیات منفی باشد. اینها معمولاً در دوران کودکی اتفاق می‌افتند و به اندازه یک تجربه آسیب‌زا نیستند. تغییرات در عملکرد مغز نیز ممکن است در ایجاد فوبیای خاص نقش داشته باشد. شایع ترین علت آب هراسی، داشتن سابقه تجربه منفی است. اگر تجربه ای نزدیک به غرق شدن، غرق شدن کشتی یا حتی یک تجربه شنا بد را پشت سر گذاشته اید، به احتمال زیاد به فوبیای آب مبتلا می شوید. یادگیری شنا برای بسیاری از کودکان یک آیین است و تجربیات ترسناک رایج است. نحوه برخورد با این موقعیت ها نقش مهمی در تعیین اینکه آیا فوبیا رخ خواهد داد یا خیر، دارد. تجربه منفی لازم نیست به طور خاص برای شما اتفاق افتاده باشد.»

فردی که از آب می ترسد، چگونه علائم فوبیا خود را بروز می دهد؟ «مانند همه فوبیاهای خاص، علائم آب هراسی در بین مبتلایان متفاوت است. به طور کلی، هر چه فوبیا شدیدتر باشد، علائم شدیدتر خواهند بود. ممکن است تکان بخورید، در جای خود یخ بزنید یا سعی کنید فرار کنید. حتی احتمال دارد در روزها یا هفته های قبل از مواجهه آتی با آب دچار اضطراب پیش بینی شده باشید. ممکن است به محض ورود به آب از ورود به آب امتناع کنید یا دچار وحشت شوید»

فوبیای آب سه بعد دارد: 1) شناختی: یعنی تفکراتی که فرد در مورد آب دارد مانند غرق شدن، خفه شدن و .... 2) احساسات: حس ترس و اضطراب شدید و گاه غیر قابل کنترل. 3) علائم جسمانی: مانند بالا رفتن ضربان قلب، تعریق شدید، مشکل در تنفس، لرزش دست و پا و... . «علائم این فوبیا در افرادی که به آن مبتلا هستند متفاوت است. در بعضی افراد خفیف و در بعضی موارد شدیدتر است. علائم اصلی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) برای فوبیای آب به شرح زیر است: - اضطراب افراطی در هنگام مواجهه با آب. - ایجاد علائم جسمانی و روانی ترس (مانند بالا رفتن ضربان قلب و احساس دلهره شدید و ...) بلافاصله بعد از مواجه شدن با آب. - تلاش بسیار زیاد برای عدم مواجهه با آب. - این علائم بیشتر از 6 ماه در فرد ادامه دارند و در عملکرد وی در زندگی اجتماعی و روابط بین فردی و شغلی تاثیر منفی می گذارد. - در موارد شدید تر بودن در کنار رودخانه و یا حتی پاشیده شدن آب روی فرد برای او اضطراب ایجاد می کند.»

برای درمان ترس از آب یا فوبیای آب می توان از روش های زیر استفاده کرد : «1) شناخت درمانی درمان شناختی یکی از موثر ترین راه کار های درمانی برای ترس از آب است. افراد مبتلا به این فوبیا، بودن در آب را بسیار خطرناک تر از چیزی که هست می پندارند. این درمان طرز فکر افراد مبتلا را نسبت به بودن در آب تغییر میدهد.» «2) حساسیت زدایی منظم حساسیت زدایی منظم روش دیگری در درمان فوبیا است. این روش درمانی سه مرحله دارد: الف) تهیه لیستی از حالت ها و موقعیت هایی که در فرد اضطراب ایجاد می کند؛ به ترتیب از محرکی که کمترین اضطراب را ایجاد می کند تا اضطراب آور ترین. ب) یادگیری روش های آرمیدگی و ریلکسیشن ج) تصور کردن سلسله مراتب لیست از محرکی که کمترین اضطراب را ایجاد می کند به ترتیب تا اضطراب آور ترین، در حالیکه فرد کاملا ریلکس است.»

«3) مواجهه درمانی این روش درمانی شباهت زیادی با روش حساسیت زدایی منظم دارد. فرد در معرض سلسله مراتب قرار می گیرد با این تفاوت که فرد احساس اضطراب را در هر مرحله حفظ می کند تا به تدریج این اضطراب برای فرد عادی شود. برای آن که روش های درمانی موثر واقع شود، فرد مبتلا باید نسبت به مساله خود و عامل ایجاد کننده آن آگاهی پیدا کند. شرکت در جلسات درمانی با روان شناس و متعهد شدن به برنامه درمانی، باعث می شود فوبیا آب به راحتی درمان شود. در موارد شدید تر، می توان ابتدا از یک دوره دارو درمانی (داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی) استفاده کرد و سپس بعد از کاهش علائم، روان درمانی را آغاز کرد.»

آب در حقيقت ترس ندارد عاملى كه موجب ترس مى‌شود مهم است. زيرا اكثر كودكان در ابتداى كودكى از آب و شنا و حمام به شدت وحشت دارند و به هيچ عنوان با رضا و رغبت حمام نمى‌كنند. لذا بايد عامل ترس از بين برود تا فرد دست از ترس نابجاى خود بردارد و آب را چيز ترسناكى تصوّر نكند.