خط ایلامی📜

خط ایلامی یکی از کهن‌ترین خط‌های ایران باستان است که در جنوب‌غرب ایران (عیلام) میان سال‌های ۲۵۰۰ تا ۳۰۰ پیش از میلاد استفاده می‌شد. سه گونه داشت (باستان، میانه، نو) و بیشتر در کتیبه‌های سلطنتی و مذهبی به‌کار می‌رفت. این خط نشان‌دهنده‌ی تمدنی مستقل و آغاز نوشتار در ایران است.

خط ایلامی یکی از خطوط باستانی است که در تمدن ایلام در جنوب غربی ایران استفاده می‌شد. این خط در دوره‌های مختلف تاریخی تکامل یافته و به سه شکل نیاایلامی، ایلامی خطی و ایلامی میخی شناخته می‌شود. *خط نیاایلامی* کهن‌ترین شکل خط ایلامی است که به حدود ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد بازمی‌گردد و در شهر شوش، پایتخت ایلامیان، به کار رفته است. این خط دارای حدود ۱۰۰۰ نشانه بوده و به نظر می‌رسد که بخشی از آن واژه‌نگار باشد. با این حال، هنوز به طور کامل رمزگشایی نشده است.

*خط ایلامی خطی* از نیاایلامی به دست آمده و در سال‌های ۲۲۵۰ تا ۲۲۲۰ پیش از میلاد به کار رفته است. این خط از حدود ۸۰ نشانه ساخته شده و بر ستون‌های عمودی، از بالا به پایین و از چپ به راست نوشته می‌شده است. *خط ایلامی میخی*، که از خط اکدی میخی بدست آمده، از ۲۵۰۰ پ.م تا ۳۳۱ میلادی به کار رفته است. این خط از ۱۳۰ نشانه ساخته شده و تعداد نشانه‌های آن کمتر از خطوط اکدی و سومری است

خط ایلامی، از ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد به شکل‌های نیاایلامی، ایلامی خطی و ایلامی میخی دگرش یافت. در ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد وقتی سومریان خطی تصویری به عنوان ابزاری کمکی برای نگاه داری حساب‌هایشان اختراع کردند، این ابداع به سرعت به همسایگان ایلامی شان رسید؛ زیرا بلافاصله پس از آن اولین لوحه‌های زبان تصویری ایلام را در شوش می‌بینیم. این به اصطلاح خط ایلامی آغازین، هم در شروع و هم تا مدتی بعد، مانند سومری، یک خط کاملاً تصویری بود. گل نوشته‌هایی ازخط پروتوایلامی در تپه ملیان فارس. تپه سفالی و شغالی پیشوا و شوش. تپه حصار دامغان و درگل نوشته‌های باروی تخت‌جمشید یافت شده‌است و اولین خط تصویری جهان می‌باشد. این خط هم‌اکنون توسط پروفسور یاکوبدال استاد دانشگاه آکسفورد انگلستان درحال خوانش می‌باشد.

خط آغازین ایلامی احتمالاً حداکثر ۱۵۰ نشانه داشته‌است. از این خط صرفاً تصویری، به تدریج یک خط هجایی به وجود آمد. نشانه‌های خط هجایی-ترسیمی در مرحلهٔ آخرین خود حدود ۸۰ نشانه بود و معمولاً از بالا به پایین نوشته می‌شد. زبان ایلامی در مقایسه با زبان هوریایی، قفقازی و برخی زبان‌های دیگر، اصولاً تصریف ندارد. حتی اثری از پایانه‌های صرفی در آن دیده نمی‌شود، اما تعداد قابل توجهی ادات واژه بست، پیشوند و میانوند خاص، یا به بیان دقیق تر، وند دارد. زبان ایلامی در نوع خودش زبانی پیوندی است بدون هرگونه عنصر تصریف. ریشهٔ اسامی و افعال در این زبان تغییر نمی‌کند

در زبان ایلامی کهن ساختمان واژه‌های مرکب را داریم. پدیده‌ای این چنین در تاریخ خط شرق باستان چیز تازه‌ای نیست. زبانِ ایلامی، جایگاه خود را پس از ورود اقوام مهاجم نیز نگه داشت و زبان دوم نوشتاری حکومتِ ایران در دورانِ هخامنشی بود. در بیشتر سنگ نوشته‌های عصرِ هخامنشی ترجمه ایلامی و بابلی نوشته‌ها نیز آمده‌است.

خط نیاایلامی کهن‌ ترین دبیرهٔ ایلامی که به نیاایلامی شناخته می‌شود، نخستین بار به سال ۳۱۰۰ پیش از میلاد در شهر شوش، پایتخت ایلامیان، در جنوب غرب ایران باز می‌گردد. دبیرهٔ نیاایلامی دارای ۱۰۰۰ نشانه است و بنابراین به نگر می‌رسد که باید بخشی از آن واژه‌نگار باشد. این دبیره هنوز رمزگشایی نشده‌است، و زبانی را که نمایش می‌دهد هنوز ناشناخته است.

خط ایلامی خطی ایلامی خطی از نیاایلامی به دست آمده بود و در سال‌های میان ۲۲۵۰ تا ۲۲۲۰ پیش از میلاد به کار می‌رفت، هرچند که تاریخ اختراعش به پیش از آن باز می‌گردد. ایلامی باستان تنها تا اندازه‌ای رمزگشایی شده‌است، که بیش‌تر آن بدست والتر هینز بوده‌است. به نگر می‌رسد که ایلامی باستان از ۸۰ نشانه ساخته شده‌باشد و بر ستون‌های عمودی، از بالا به پایین نوشته می‌شد که از چپ به راست می‌رفت. گزیده‌ای از نشانه‌های ایلامی باستان که رمزگشایی شده‌اند، در این تصویر نشان داده شده‌است

خط ایلامی میخی مقالهٔ اصلی: دبیره میخی ایلامی خط ایلامی میخی، خطی میخی است که از ۲۵۰۰ پ.م تا ۳۳۱ میلادی به کار می‌رفته‌است. این دبیره از خط اکدی میخی بدست آمده‌است. دبیرهٔ میخی ایلامی از ۱۳۰ نشانه ساخته شده‌است، که این تعداد بسیار کمتر از دبیره‌های اکدی و سومری است.