نماد انسان بالدار در آرامگاه کوروش

تحلیل نماد انسان بالدار (فروهر) در هنر هخامنشی

شناسایی نماد و ارتباط با آرامگاه کوروش نمادی که شما به آن اشاره می‌کنید، بدون شک “فروهر” (Faravahar) است. این نماد یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین عناصر هنر و آیین زرتشتی است که به وفور در کاخ‌ها و آرامگاه‌های شاهان هخامنشی، به ویژه در تخت جمشید (پرسپولیس) و همچنین بر روی سنگ‌نوشته‌ها و تندیس‌های آرامگاه کوروش کبیر در پاسارگاد مشاهده می‌شود.

ساختار و اجزای فروهر فروهر معمولاً ترکیبی از چند عنصر نمادین است: بخش بال‌ها: نماد پرواز، تعالی، و حرکت سریع یا همیشگی روح به سوی کمال است. این بال‌ها نشان‌دهنده قابلیت صعود و پرواز روح انسان و همچنین نیروهای اهورایی هستند. تنه انسانی (شخصیت مرکزی): این بخش اغلب شبیه یک مرد نجیب با ریش آراسته و لباس رسمی پارسی است که نماد منش نیک و خرد انسانی است. این تنه، اغلب یک “نماد انسانیت متکامل” را نشان می‌دهد. حلقه (رینگ): حلقه یا دایره‌ای که شخصیت مرکزی در آن قرار گرفته است، نماد جاودانگی، وحدت و ازلی بودن است. دو رشته (طناب یا نوار): از دو طرف حلقه، نوارهایی آویزان شده‌اند که به سمت پایین کشیده شده‌اند. این نوارها نشان‌دهنده انتخاب نیک یا سرنوشت نیک هستند که انسان باید در مسیر زندگی آن‌ها را دنبال کند. قرص (در برخی مدل‌ها): گاهی اوقات کل ساختار به شکل یک قرص خورشید مانند است که نماد نور و روشنایی (اهورا مزدا) است.

معنای فلسفی و مذهبی: نگهبان و راهنما فروهر در آیین زرتشت معنایی بسیار عمیق دارد و به عنوان یک مفهوم کیهانی و اخلاقی تفسیر می‌شود: روح پیش از تولد (فرِوَشی): در تفسیر رایج‌تر، فروهر نمایانگر «فرِوَشی» یا نیروی محافظ و راهنمای روح انسان است که پیش از تولد در جهان وجود دارد و پس از مرگ نیز به مسیر خود ادامه می‌دهد. این همان «فروهر» یا «فروشی» است که حافظ و راهنمای فرد در این دنیاست. انتخاب آزاد (آزادی اراده): فروهر نماد اساسی آزادی اراده در آیین زرتشت است. این نماد نشان می‌دهد که انسان با داشتن روح (فرِوَشی)، آزاد است تا مسیر “اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک” را انتخاب کند یا مسیر ضلالت را بپیماید. حلقه‌ای که فروهر در آن قرار دارد، به معنای آن است که فرد باید مسیر میانه و درست را حفظ کند. نماد اهورامزدا: در بسیاری از موارد، فروهر به عنوان تجسمی از اهورامزدا (خدای یگانه زرتشتیان) تفسیر می‌شود، هرچند که خود اهورامزدا فراتر از هر شکل مادی است. در واقع، این نقش، نمادی از شکوه، خرد و قدرت بی‌کران الهی است که بر امور جهان نظارت دارد.

فروهر و کوروش کبیر در حالی که نماد فروهر به طور کامل و گسترده در کاخ‌های مجلل تخت جمشید (مانند کاخ داریوش) دیده می‌شود، در آرامگاه کوروش در پاسارگاد، نماد بالدار بالای ورودی مقبره کمی ساده‌تر است. این نماد معمولاً به عنوان یک “حلقه بالدار” (Winged Ring) شناخته می‌شود و اغلب به عنوان نشانه‌ای از حمایت اهورامزدا از پادشاه تعبیر می‌گردد.

چرا این نماد اهمیت دارد؟ این نماد نشان می‌دهد که پادشاهان هخامنشی، قدرت و مشروعیت حکومت خود را از یک نیروی ماورایی و الهی (اهورامزدا) دریافت می‌کردند. حضور این نماد بر روی مقبره، ادای احترام به خالق و تأکید بر خلوص اعتقادات دینی بنیانگذار امپراتوری بزرگ ایران است. به طور خلاصه: نماد انسان بالدار یا نماد بالدار بالای آرامگاه کوروش، بازتابی از باورهای عمیق دینی زرتشتی است که بر جاودانگی روح، هدایت الهی، و آزادی انتخاب نیک توسط انسانو به ویژه پادشاه) تأکید دارد.