چرا خمیازه مسری است؟

دیدن یا شنیدن صدای خمیازه‌ی کسی می‌تواند باعث شود شما هم خمیازه بکشید. این پدیده محدود به انسان‌ها نیست و برخی حیوانات نیز همین پدیده را تجربه می‌کنند. اما چرا خمیازه کشیدن مسری است؟

خمیازه کشیدن یک واکنش غیر ارادی بدوی است. اکثر حیوانات خمیازه می کشند و انسان هم همین طور. پرنده ها، خزندگان، پستانداران و حتی بعضی کوسه ها هم می توانند خمیازه بکشند. و احتمالاً آن ها هم دوست دارند دلیل مسری بودن خمیازه را بدانند! خمیازه فقط زمانی که خسته هستیم اتفاق نمی افتد. دانشمندان بر این باورند که دلیل خمیازه به درجه حرارت مغز مرتبط است. پژوهش هایی که پیش از این انجام شده نشان می دهد که زمانی که درجه حرارت پایین تر است خمیازه کمتر اتفاق می افتد. خمیازه کشیدن اکسیژن را داخل بدن می کند و بدن برای خنک کردن درجه حرارت مغز از آن استفاده می کند.

همه ما خمیازه مسری را تجربه کرده‌ایم. این پدیده خواه با دیدن خمیازه کشیدن یک نفر، صحبت درباره خمیازه یا شنیدن صدای خمیازه دیگران ایجاد می‌شود و به طرز جالبی در میان بسیاری از گونه‌ها وجود دارد. مطالعات روی شامپانزه ها و سگ های خانگی نشان می‌دهد که آنها نیز خمیازه مسری را تجربه می‌کنند.

نظریه‌های متعددی سعی در توضیح این رفتار دارند. برخی می‌گویند ناشی از همدلی است، در حالی که برخی دیگر می‌گویند این تقلید از دیگران به دلیل تحریک عصبی اتفاق می‌افتد. آغاز تجربه خمیازه مسری معمولاً با رشد رفتار همدلانه کودک در حدود سن چهار یا پنج سالگی هم‌گام است؛ زمانی که کودک شروع به تشخیص احساسات دیگران می‌کند.

اینجاست که قضیه کمی علمی می‌شود. یکی از نظریه‌های رایج «نورون‌ های آینه‌ ای» را در خمیازه‌های مسری دخیل می‌داند. این نورون ها هم زمانی که یک فرد خود عملی را انجام می‌دهد و هم زمانی که فرد دیگری را در حال انجام همان کار می‌بیند فعال می‌شوند. بنابراین، وقتی شاهد خمیازه کشیدن کسی هستیم، نورون‌های آینه‌ای ما عمل مربوطه را در ذهنمان تحریک می‌کنند و ما را وادار می‌کنند که تقلیدوار خمیازه بکشیم.

جالب اینجاست که افراد مبتلا به اختلالات همدلی، مانند اوتیسم، با دیدن خمیازه دیگران، موارد کمتری از خمیازه کشیدن را نشان می‌دهند. سایکوپات ها نیز که بی‌باکی و فقدان قابل توجه همدلی را نشان می‌دهند، در مقابل خمیازه های مسری مصون به نظر می‌رسند. در آزمایش‌ها نیز کسانی که کمتر مستعد ترسیدن بودند، کمتر خمیازه می‌کشیدند.

به نظر می‌رسد که خمیازه در میان حیوانات خاردار یک رفتار جهانی است. مارها این کار را برای مرتب کردن فک های خود پس از خوردن غذا انجام می‌دهند و خوکچه های هندی از آن برای ابراز خشم استفاده می‌کنند. قابل توجه است که نوزادان حتی می‌توانند در رحم مادر خمیازه بکشند که این رفتار از سه ماهه دوم شروع می‌شود.

نتیجه این است که دانشمندان کاملاً مطمئن نیستند که چرا خمیازه مسری رخ می‌دهد. با همدلی، سن و درجه حرارت مرتبط بوده است، اما دلیل اصلی این امر به دست نیامده است، همه دلایل و نظریه‌ها برای آن‌ها قانع کننده نیستند و مطالعات هنوز به دنبال یک نظریه اثبات شده برای رسیدن به این رابطه و درک این نوع هستند. ارتباطی که هنوز دانشمندان را گیج می‌کند.