چرا و چه زمانی باید نه بگوییم؟

برای بسیاری از افراد نه گفتن امری بسیار دشوار است؛ مخصوصا وقتی با کسی که از ما درخواستی می‌کند، رودربایستی داشته باشیم. به‌عنوان مثال همکار یا یکی از اقوام نزدیک و دور. از طرفی دیگر در فرهنگ ما بسیاری از افراد نه شنیدن را نوعی بی‌احترامی و توهین در نظر می‌گیرند که همین امر موجب می‌شود “نه” گفتن برای بسیاری از افراد بیش از پیش دشوار شود. در واقع ما می‌خواهیم با پاسخ مثبت به درخواست دیگری،‌ خود را فردی مهربان و مفید جلوه دهیم و به طرف مقابل بگوئیم برای او اهمیت قائلیم. اما این کار گاها به قیمت عقب‌ماندگی از کارها و زندگی شخصی خودمان تمام می‌شود. کمک کردن به دیگری و فردی مفید واقع شدن امری بسیار پسندیده است، اما به شرطی که برنامه‌ها و کارهای شخصی خود را در اولویت قرار دهیم و از آن‌ها غافل نشویم.  

چرا برای بعضی افراد نه گفتن بسیار دشوار است؟ برخی افراد از ترس اینکه نه گفتن آن‌ها بی‌احترامی به طرف مقابل به حساب نیاید و برای جلوگیری از ناراحتی آن فرد، بدون توجه به خود، با درخواست طرف مقابل موافقت می‌کنند. یک دلیل دیگر می‌تواند این باشد که فرد از این می‌ترسد که فرصتی را از دست دهد یا با نه گفتن، پل‌های پشت سرش خراب شود. این مورد بیشتر در کارهای گروهی و در مشاغل دیده می‌شود. دلیل دیگر نیز می‌تواند احساس نیاز به «ارزشمند به نظر رسیدن» باشد. همة ما دوست داریم از ما قدردانی شود، ولی بهتر است ابتدا شرایط خود را در نظر بگیریم و بعد به درخواست طرف مقابل پاسخ مثبت بدهیم

بله گفتن دائمی به دیگران چه عواقبی می‌تواند داشته باشد؟ 1-افزایش استرس وقتی کاری که از ته دل راضی به انجام آن نیستید را می‌پذیرید، منجر به احساس اضطراب و تنش در شما می‌شود که نکند از پس انجام آن برنیایم؟ همین نگرانی و فشار می‌تواند منجر به دردهای عضلانی و بی‌خوابی نیز شود. اما اگر بتوانید یاد بگیرید چطور به راحتی به دیگران نه بگوئید، از این استرس و اضطراب پیشگیری می‌کنید. بنابراین ابتدا میزان استرس پاسخ مثبتی که قرار است بدهید را بسنجید. پاسخ منفی در بسیاری از مواقع گزینة بهتر و مفیدتری برای رهایی از استرس و نگرانی زیاد است.

2-سوء استفادة دیگران از شما وقتی چند بار به خواسته‌های دیگران جواب مثبت می‌دهید، به آن‌ها این حس را القا خواهید کرد که شما فردی هستید که به هنگام نیاز می‌توان به سراغتان آمد و از شما درخواست کمک کرد؛ که این امر می‌تواند به مرور موجب سواستفادة دیگران از این ویژگی شما باشد. اما اگر هنگامی که قادر به انجام خواسته‌های دیگران نیستید، قاطعانه به آن‌ها جواب رد بدهید، قطعا آن‌ها به خود اجازة سواستفاده از شما را نخواهند داد.

۳-هدر دادن وقت تاکنون برایتان پیش آمده است که پیش خود بگوئید 24 ساعت برای یک روز کافی نیست؟ گاهی اوقات آن‌قدر کار و برنامه‎هایمان زیاد می‌شود که فرصت هیچ کار اضافه‌ای نداریم. در این مواقع اگر بخواهید به درخواست شخص دیگر پاسخ مثبت دهید،‌ فرصت رسیدگی به کارهای خودتان را از دست می‌دهید. برای این منظور کارهایتان را اولویت‌بندی کنید و ابتدا کارهای مهم خود را در اولویت قرار دهید. اگر دیدید که وقت اضافی برای کمک به دیگری دارید، به وی کمک کنید؛ در غیر این صورت از پذیرش درخواست او احتناب کنید.  

4-کاهش تمرکز انجام دادن همزمان چند کار با هم، به شدت تمرکز و در نتیجه بهره‌وری شما را کاهش می‌دهد. به همین خاطر فقط کارها و درخواست‌هایی را قبول کنید که هم راستا با اهداف شما باشد و شما را در یادگیری چیزی جدید یاری کند.

چگونه نه بگوئیم؟ خیلی ساده بگوئید «نه» گاهی اوقات بهترین راه، ساده‌ترین راه است. ساده‌ترین راه برای رد خواست دیگران این است که نه بگوئید. از نه گفتن نترسید. حواستان باشد از بیان عباراتی همچون «فعلا مطمئن نیستم یا فعلا نمی‌دانم» که حالت تردیدی دارند اجتناب کنید؛ زیرا این حس را القا می‌کند که ممکن است بعدا پاسخ مثبت بدهید و فرد را بیهوده منتظر می‌گذارید. بهانه نیاورید. اگر نمی‌خواهید یا نمی‌توانید کاری در قبال درخواست شخصی انجام دهید، نه دروغ بگوئید و نه بهانه بیاورید؛ زیرا این کار باعث می‌شود ارزش و جایگاه شما نزد آن شخص پائین بیاید.  

به جای نه از کلمات دیگری استفاده کنید. برای اینکه به شخص مقابل احساس بهتری انتقال دهید، از عبارات جایگزین برای نه گفتن همچون «واقعا دلم می‌خواست کمک کنم اما حسابی سرم شلوغ است» یا «خیلی مشتاقم در این قضیه کمکتان کنم، اما…» استفاده کنید. مودبانه و محترمانه رفتار کنید. بهتر است در کمال ادب و احترام و با ذکر دلیل منطقی و کوتاه، پاسخ منفی خود را ارئه دهید.

نه گفتن یک مهارت مهم و یک هنر است. اگر یاد بگیرید هر موقع که لازم است نه بگوئید، می‌توانید به سطح جدیدی از بهره‌وری برسید. یادتان نرود که خیلی از مواقع با پذیرش درخواست دیگران ممکن است شانس‌های خوبی برایتان ایجاد شود و بله گفتن به نفعتان باشد، اما بله گفتن مداوم به همه می‌تواند منجر به بروز برخی مسائل و مشکلات در طولانی مدت شود. امیدوارم با رعایت مواردی که گفته شد، بتوانید مهارت نه گفتن را در خودتان پرورش دهید.