کوتوله سفید چیست؟

کوتولهٔ سفید نمونه‌ای از اجرام فضاییه. در طول زندگی یک ستاره، در دوران پیری بعضی از ستارگان که از حد ۱٫۴ جرم خورشید پرجرم‌تر باشن به ستارهٔ نوترونی یا سیاه چاله (۳ برابر جرم خورشید) و اگه از این حد کم‌جرم‌تر باشن تبدیل به کوتولهٔ سفید می‌شن.

مادهٔ تشکیل‌دهندهٔ کوتوله‌های سفید به اندازه‌ای به هم فشرده‌است که یک فنجان از اون صدها تن وزن داره. کوتوله‌های سفید، که تعدادشون در کهکشان ما نسبتاً زیاده، آخرین مرحلهٔ تکامل بسیاری از ستاره‌ها هستن. ستاره‌هایی که جرم‌شون تقریباً معادل جرم خورشید یا کمتر از اونه به احتمال زیاد همگی به کوتولهٔ سفید تبدیل می‌شن. این اصطلاح برای توصیف مرحله‌ای از تکامل ستاره‌ای به کار می‌ره که ستاره بعد از تبدیل شدن به غول سرخ، در همون مرحله از انبساط توقف می‌کنه.

در مرحلهٔ کوتولهٔ سفید، مادهٔ ستاره‌ای فشرده می‌شه و به جسمی کم‌نور، بسیار کوچک و به بزرگی زمین، تبدیل می‌شه. چیزی که مانع رمبش و فشردگی هرچه بیشتر این جرم می‌شه، تبهگنی الکترونی طبق اصل طرد پائولی هست. از اونجایی که ستاره دیگه هیچ منبعی برای تولید انرژی نداره، سرد می‌شه. یک کوتولهٔ سفید، ستاره‌ای هست که دیگه سوخت هسته‌ای‌اش تمام شده و در نتیجه بسیار فشرده و کوچک می‌شه. چنین ستاره هایی بسیار داغ هستن.

نخستین‌بار در سال ۱۸۶۲ یک ستاره‌شناس آمریکایی به نام الوان کلارک در حال آزمایش تلسکوپ ۵٫۱۸ اینچی خودش، همدم شباهنگ رو دید ولی این همدم که به نام شباهنگ -B خونده می‌شه خودش یک معماست. در طیف‌سنجی مشخص شد که سطحش از خورشید ما گرم‌تره اما ستاره‌ای بسیار تیره‌تر از خورشید ماست. این موضوع نشانگر اینه که قطر همدم باید کم و حدود ۲ درصد خورشید یعنی دو برابر زمین باشه. این مقدار از نظر نجومی مقدار بسیار کوچکی هست، پس این ستارهٔ داغ و کوچک کوتولهٔ سفید نام گرفت. امروزه مشخص شده که کوتوله‌های سفید، باقی‌مونده ستاره‌هایی مثل خورشید در هنگام مرگ هستن؛ بنابراین مرگ خورشید ما منجر به تولد یک کوتولهٔ سفید می‌شه!

رنگ تقریباً ۱۰۰۰ کوتولهٔ سفید اندازه‌گیری شده‌. این رنگ‌ها گستره‌ای از آبی سیر تا زرد هستن. گسترهٔ دماهای مربوط به این رنگ‌ها از حدود ۱۰۰۰۰۰ درجهٔ کلوین تا ۵۰۰۰ درجهٔ کلوینه که آبی‌ترین تا سرخ‌ترین اجسامی رو که تصور می‌شد کوتولهٔ سفید باشن در بر می‌گیره.