افراد مشهور در تنبک نوازی

حسین تهرانی، بنیانگذار تنبک نوازی نوین   حسین تهرانی نوازنده برجسته ساز تنبک در سال ۱۲۹۰ در تهران چشم به جهان گشود. پدرش میرزا اسماعیل که دارای اعتبار خوبی بین کسبه و مردم بود، به دنیای موسیقی علاقه زیادی داشت. از این رو هر از چندگاهی دوستان خود که دستی در نوازندگی داشتند را به خانه دعوت می کرد. این مجالس و رفت و آمدها، حسین که طفلی خرده پا بود را با این دنیای شگفت انگیز آشنا نمود و از همان کودکی سودای ورود به این حیطه را در سر پروراند. در این میان حس و علاقه ای ویژه به ضرب نوازی در او پدید آمد. او هر سطحی را که مشاهده می کرد، از لبه طاقچه گرفته تا میز و کمد و وسایل مختلف؛ بی اختیار بر روی آن ضرب می نواخت. او شیفته ساز تنبک شده بود. اما تنبک نوازان در آن روزها بیشتر مطربان حاشیه ای یک اجرا بودند و افکار عمومی به دیده هنرمند به آنها نمی گریست. البته همین هم بود.

تنبک نوازان در آن روزها بیشتر مطربان حاشیه ای یک اجرا بودند و افکار عمومی به دیده هنرمند به آنها نمی گریست. البته همین هم بود. چیزی به نام تنبک نوازی‌ای که امروزه مشاهده می کنیم، در گذشته وجود نداشت. در آثاری هم که از دهه‌های نسبتا دور موسیقی سنتی به جامانده، این بی اهمیتی تنبک را میتوان احساس نمود. نوازنده تنبک فقط اجرا کننده صدایی بر روی ریتم بود و هیچ قانون و ساختاری در این ضرب نوازی وجود نداشت. حسین به این امر واقف بود. از این رو علاقه اش به تنبک را تا سالها از پدرش مخفی نمود. میدانست ابراز آن با مخالفت شدید پدرش همراه خواهد بود. اما این عشق خاموشی را بر نمی تابید. در همان کودکی به زحمت توانست پوستی تهیه کرده و بر روی یک گلدان سفالی بکشد. او اینگونه برای خودش یک ساز تنبک ساخته بود. یک ساز مخفی، که آن را در سرداب خانه پنهان کرده بود و دور از چشمان پدر به تمرین ضرب، آن هم بدون استاد و مشوق مشغول می شد. هر چند که بلاخره لو رفت و پدر با تند خویی او را از ساز دست ساز خویش جدا نمود.

 حسین کم کم بزرگ و بزرگتر شد. او که ظاهرا به احترام پدر، علاقه به تنبک را کتمان کرده بود، اما در واقعیت هیچ گاه برای رسیدن به عشق خود که همان تنبک نوازی بود، نکشید. محدودیت ها نتوانست جلوی او را بگیرد. با آنکه در ضیق مالی شدیدی قرار داشت، به هر شکل شده ساز تنبکی تهیه کرد و دور از چشمان پدر و در حالی که این ساز را زیر عبای خود پنهان می نمود به محضر اولین استاد خود حسین اسماعیل زاده می رفت. در آن زمان چیزی به نام خط نت برای تنبک تعریف نشده بود و همانطور که گفتیم مثل سازهای دیگر نبود که در زمینه تئوری کلی منابع برای الگو گیری وجود داشته باشد. از این رو برای حفظ نمودن سر مشق ها و یاد گیری نت ها از اصطلاحات موزونی همچون بله بله و یک صد و بیست و چهار استفاده می گردید. پس از این برهه و برای ارتقای سطح علمی و عملی خود در شناخت موسیقی، به شاگردی اساتیدی چون رضا روانبخش و مهدی قیاسی در آمد  

شکوفایی هنری استاد حسین تهرانی   در زندگی هر هنرمند بزرگی، یک جرقه یا نقطه عطف وجود داشته که زندگی هنری او را به دوران قبل و بعد از آن قسمت می کند. این نقطه عطف برای حسین زمانی بود که اولین استفاده رسمی از هنر تنبک نوازی خود را در زورخانه به کار گرفت. زورخانه که محل ورزش دسته جمعی پهلوانان بوده، در آن زمان از جایگاه خاصی بین مردم برخوردار بود. و همانطور که می دانید ضرب گرفتن و نواختن سازی کوبه ای همچون تنبک برای تهییج ورزشکاران در این مکان مرسوم است. حسین یکبار به زورخانه یکی از بزرگان متمول شهر برای مرشدی دعوت شد. یکی از حاضرین در آن محفل جواد بدیع زاده، خواننده و آهنگساز سرشناس وقت بود. بدیع زاده فی المجلس به تبحر و استعداد خارق العاده این جوان بی ادعا پی برد ولی دم نزد.

چند شب بعد بدیع زاده در یک میهمانی مجلل با حضور شخصیت های بزرگ هنر و ادب حضور یافت. او در حضور چهره هایی همچون ابوالحسن صبا، ملک الشعرای بهار، ذکاء الملک فروغی و حبیب الله سماعی شروع به تعریف کردن از جوانی کرد که در زور خانه دیده بود. این تعاریف جمع را مجاب کرد تا کسی را به دنبال حسین تهرانی بفرستند و او را به محفل بیاورند. با ورود حسین کسی او را جدی نگرفت. او جوانکی افتاده حال و لاغر اندام بود که کل زندگی خود را با فقر گذرانده بود. استاد صبا و استاد سماعی برای مجلس شروع به نوازندگی همزمان ویلن و سنتور نمودند و حسین تهرانی ضرب این اجرا را به عهده گرفت. او با پنجه های چالاک خود بسیار دقیق و دلنشین پا به پای این دو به پیش رفت. به چهارمضراب که رسیدند، او همچنان بی اشکال می نواخت. از این رو حبیب سماعی از آنجا که خود در نوازندگی تنبک هم دستی داشت، برای محک و خواباندن مچ تنبک نواز جوان، به اجرا در چهارمضراب سرعت بخشید. ریتم بسیار تند شده بود ولی حسین تهرانی به خوبی از عهده همراهی آنها، آنهم بدون حتی یک مشکل بر آمد. در پایان همه از این استعداد نو ظهور غرق در شگفتی شدند. تا جایی که ملک الشعرای بهار طی سخنرانی خود از طلوع استعدادهای جدید در آسمان موسیقی ابراز خرسندی نمود...  

امیر ناصر افتتاح خرداد ۱۳۱۴ در تهران متولد شد. از ۱۲ سالگی نواختن تنبک را آغاز نمود. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی به مدرسه رازی وارد شد و از آن مدرسه دیپلم گرفت. او نوازندگی تنبک را نزد استاد «حسین تهرانی» و هوشنگ مهرورزان آغاز نمود و پس از تسلط کامل بر نوازندگی، در ۱۷ سالگی با دعوت «داوود پیرنیا» ، همکاری خود را با رادیو آغاز کرد و در مجموعه «برنامهٔ گلها» به نوازندگی پرداخت.این نوازنده ضرب (تمبک) با اکثر نوازندگان شناخته شده موسیقی همنوازی تمبک انجام داد و نامش در بسیاری از کنسرت‌ها و نیز اجراهای رادیویی و تلویزیونی ثبت ضبط شده و مخاطبان آن را بارها شنیده‌اند و می‌شنوند. سازش همراه ساز همایون خرم و جلیل شهناز و نجاحی دربرگیرنده بخشی از تاریخ قشنگ موسیقی کشور ماست. امیر ناصر افتتاح از سوی رادیو به منظور شناساندن موسیقی ایرانی، در برنامه‌ها و سفرهای خارجی و داخلی شرکت نمود. از جمله سفر به کشورهایی نظیر: آمریکا، آلمان، انگلستان، کویت و شهرها و استان‌هایی نظیر: شیراز، اصفهان، آبادان، اهواز، بندرعباس، گیلان، مازندران و وی همراه با هنرمندانی مانند: «پرویز یاحقی» ، «فرهنگ شریف» ، «همایون خرم» ، «جلیل شهناز» ، «مجید نجاحی» ، «رضا ورزنده» ، «احمد عبادی» و «علی‌اصغر بهاری» در آثار متعددی به اجرای موسیقی پرداخت.افتتاح در آموزش و تعلیم نیز بسیار فعال ظاهر شد ، وی در انتقال داشته های تکنیکی

مکتب نوازندگی حسین تهران به نسل های دیگر بسیار موثر عمل کرد به طوریکه شاگردان مستعدی را در این زمنیه تربیت کرد که ازاین میان می توان به استاد محمد اسماعیلی، بهمن رجبی، مرتضی اعیان، محمود فرهمند٬ آبتین اجلالی و امیربابک رکنی از شاگردان او بودند. وی به عنوان نوازنده‌ای صاحب سبک یاد می‌شود و شیوهٔ او در آموزش تمبک به «سبک افتتاح» شهرت دارد. تالیفات افتتاح در هنر تنبک نوازی هنوزهم مرجع کسانی است که به فراگیری این ساز اصیل ایرانی علاقه‌مند می‌باشند. از او کتابی با عنوان «تنبک نوازی به روایت امیرناصر افتتاح» با ویرایش و بازنویسی حمید قنبری و پدرام خاورزمینی به چاپ رسیده‌است. امیر ناصر افتتاح در 11 بهمن ماه سال 1366 در 52 سالگی به دلیل فشار عصبی و در نهایت سکته قلبی درگذشت. پیکر وی در محل امام زاده طاهر (ع) شهر کرج به خاک سپرده شد.

بهمن رجبی در سال 1317 (7 اسفند) در رشت به دنیا آمد وی از معدود کسانی است که در جامعه ای نه چندان آماده برای پذیرش این مقولات با جدیت پای بند و عامل به آنهاست .هنگامی که سه سال بیشتر نداشت در بحبوحه جنگ جهانی دوم ، پدرش را از دست داد. با حمایت های مادرش در سال 1328 در کلاس های استاد حسین تهرانی شرکت نمود.که البته ادامه پیدا نکرد. هنگامی که در 22 سالگی  از اجباری (خدمت سربازی) خود بازگشت ، نوازندگی را بصورت خودآموز و با عشق و علاقه ی خود ادامه داد. در سال 1343 در حالیکه 25 سال داشت با تاثیرگذارترین فرد در زندگی خود زنده یاد امیرناصر افتتاح (تنبک نواز و هنرمند برجسته) آشنا شد و نزد او به یادگیری و نوازندگی پرداخت. وی همواره گفته است که زندگی هنری خود را مدیون افتتاح است. رجبی تحصیلات دانشگاهی

خود را در رشته ی کشاورزی ادامه داد و در همین رشته فارغ التحصیل شد و در سال 1345 ازدواج کرد که حاصل آن دو پسر بود. وی هیچگاه همانند سایر هنرمندان موسیقی دوران خود فردی مطیع و حرف شنو نبود و همواره دیدگاه های انتقادی خود را بدور از ترس و عواقب ناشی از مشکلات بعدی آن ، مطرح می نمود.در سال 1349 به دلیل برخی از مشکلات سیاسی از بانک کشاورزی اخراج شد .ویژگی های شخصی از وی یک مطرب و هنرمند درباری نساخته بود و از ارباب و قدرت بیزار بود. از ریاکاری و چابلوسی نفرت داشت و زبانش تند و تیز بود. بسیار مطالعه می کرد و به کوهنوردی

علاقه مند بود.پس از انقلاب سرانجام از اسفند ،۱۳۶۸ یعنی از پنجاه سالگی پس از سال ها دوری از دنیای نهانی موسیقی، آموزش تنبك را منحصراً از روی كتاب و مكتب شخصی خود آغاز كرد و ده سال بعد، رضایت داد كه به صورت رسمی چاپ و منتشر شود و این درحالی بود كه چندی پیش از آن، مجموعه جزوه های آموزشی او به نام فرد دیگری منتشر شده بود! با این حال، نتیجه حیرت آور بود و درمدت كوتاهی از چاپ اول به چاپ پنجم رسید. درحالی كه متدها و دستورهای دیگری نیز در هنر تنبك نوازی از استادان گذشته و حال به فراوانی در دسترس بود. این كتاب آموزشی با استفاده از روش نت نویسی یك خطی تحریر شده است. در تنبك نوازی روش سه خطی نیز وجود دارد ولی در مكتب رجبی، وضع متفاوت است. كتاب اول ایشان، آموزشی و كتاب دوم، «تحقیقی» است كه به گفته خود او، مشتمل بر سه فصل است: «آیا در رشته تنبك نوازی هر نوازنده ای الزاماً هنرمند هم هست؟» و... و «جامعه شناسی ریتم»، كه رجبی با بیانی از طنز تلخ می افزاید «پس از مرگ من، یعنی هشتاد ونه سال و دو ماه و یازده روز دیگر به زیور طبع آراسته خواهد شد!» و

وی با استفاده از شیوه های نوازندگی و دانش همه ی تنبک نوازان گذشته و معاصر و باز آفرینی کار آنان تکنیک های نوازندگی این ساز را با روشی منطقی و با پایبندی به اصول زیبایی (چه سمعی و چه بصری) گسترش چشمگیری بخشیده و در این راه بیشتر از همه خود را مدیون زنده یاد "استاد امیر ناصر افتتاح"می داند.او از نوازندگان پرقدرت و صاحب سبک و مکتب و صاحب نظر در تنبک و تنبک نوازی است.